Auteur: Yvonne Bleyerveld
De graveur, tekenaar, schilder en uitgever Jan Harmensz Muller was de zoon van de Amsterdamse graveur en prentuitgever Harmen Jansz Muller (1540-1617).1 Waarschijnlijk leerde hij de beginselen van het vak van zijn vader.2 De eerste prenten die Jan Muller als graveur signeerde dateren van 1589. In de jaren daaraan voorafgaand zal hij werkzaam geweest zijn in het atelier van Hendrick Goltzius in Haarlem.3 Via Goltzius en Cornelis Cornelisz van Haarlem maakte Muller kennis met de maniëristische tekenstijl van Bartholomeus Spranger, de uit Antwerpen afkomstige hofschilder van keizer Rudolf II in Praag. Muller was de enige leerling van Goltzius die diens virtuoze graveertechniek uit de late jaren 1580 kon evenaren. Dit maakte hem tot de ideale kandidaat om in de jaren 1590 ontwerpen van Cornelis Cornelisz van Haarlem en Bartholomeus Spranger te graveren.4 Na 1590 draagt het merendeel van Mullers prenten het adres van zijn vader, wiens prentenuitgeverij/drukkerij Den Vergulden Passer was gevestigd in de Amsterdamse Warmoesstraat. Na het overlijden van Harmen Jansz Muller in 1617 zette Jan Muller samen met zijn zuster Maritge de zaak van hun vader voort.5
Tussen 1594 en 1602 was Muller in Italië, waar hij in Rome en Napels verbleef. Muller graveerde zo’n twintig prenten naar zijn eigen ontwerp.6 In de eerste plaats graveerde hij echter naar ontwerpen van andere kunstenaars, zoals – naast Cornelisz van Haarlem en Spranger – Lucas van Leyden, Abraham Bloemaert, Adriaen de Vries, Hans von Aachen en Michiel van Mierevelt. Van Muller zijn ongeveer zestig tekeningen bekend, uitgevoerd in verschillende technieken.7 In zijn vroege jaren werd de kunstenaar beïnvloed door de maniëristische stijl van Bartholomeus Spranger, Hendrick Goltzius en Cornelis Cornelisz van Haarlem. Na circa 1600 werd zijn tekenstijl rustiger en realistischer. Uniek is dat de ateliernalatenschap van Jan Muller bewaard bleef, bestaande uit zo’n 150 gravures waaronder vele proefdrukken.8
Noten
1 Deze biografie is gebaseerd op Filedt Kok 1994 en Turner 1996, dl. 22, pp. 272-273 (E.K.J. Reznicek).
2 Leeflang 2008, p. 124 (noot 2).
3 Zie Leesberg in New Hollstein 2012, dl. 1, p. liii voor de productie van Jan Muller in Goltzius’ atelier.
4 Leesberg in New Hollstein 2012, dl. 1, p. liii. Over de samenwerking van Muller en Spranger, Leeflang 2008.
5 Filedt Kok 1994, p. 223.
6 Filedt Kok 1994, p. 223.
7 Zie Reznicek 1956 en Reznicek 1980.
8 Zie over deze nalatenschap, die zich in het Rijksmuseum te Amsterdam bevindt, J.P. Filedt Kok, E. Hinterding, J. van der Waals, ‘Jan Harmensz. Muller as Printmaker – II’, Print Quarterly 11 (1994), pp. 351-378.
