Auteur: Yvonne Bleyerveld
De landschapschilder en -tekenaar Gillis van Coninxloo III behoorde tot een Zuid-Nederlandse kunstenaarsfamilie – hij was de zoon van de uit Brussel afkomstige schilder Jan van Coninxloo II (1489-1552).1 We zijn over het leven van Gillis van Coninxloo geïnformeerd door de biografie die Karel van Mander over hem opnam in zijn Schilder-boeck (1604). Van Mander is bijzonder lovend over de kunstenaar en noemt hem de beste landschapschilder van zijn tijd.2 Volgens Van Mander ging Gillis van Coninxloo in de leer bij Pieter Coecke van Aelst in Antwerpen, daarna bij de (onbekende kunstenaar) Lenaert Kroes en ten slotte bij Gillis Mostaert. Na zijn leertijd, omstreeks 1562, reisde Van Coninxloo naar Parijs en Orléans. In 1570 werd hij als meester ingeschreven bij het Antwerpse Sint-Lucasgilde. De kunstenaar was calvinist en vluchtte in 1585, na de inname van de stad door de Spaanse troepen, naar Zeeland. In 1587 reisde hij naar Frankenthal in Duitsland, waar een groep Vlaamse, protestantse kunstenaars werkzaam was. Daar werkte Van Coninxloo voor Vlaamse kooplieden in Frankfurt en als schilder van cartons voor de lokale tapijtindustrie. In 1595 verhuisde hij naar Amsterdam, waar hij de rest van zijn leven woonde en werkte.
Als landschapschilder sloot Gillis van Coninxloo aanvankelijk aan bij de Vlaamse traditie van het fantastische, panoramische landschap. Als resultaat van studie naar de natuur schilderde hij in Frankenthal boslandschappen met een lage horizon en diagonale lijnen, die worden gedomineerd door grote boomgroepen. Van Van Coninxloo is geen enkele gesigneerde tekening bekend. Een duidelijk beeld van zijn getekende oeuvre bestaat dan ook niet, mede door de vele kopieën en navolgingen die – naar het zich laat aanzien – naar zijn landschappen zijn gemaakt.3 Er zijn meer getekende landschappen als ‘omgeving van’ of ‘navolger van’ Gillis van Coninxloo aangemerkt, dan aan de kunstenaar zelf toegeschreven.
Noten
1 Deze biografie is gebaseerd op Turner 1996, dl. 7, pp. 709-712 (H. Devisscher).
2 Van Mander 1604 (editie Miedema), fol. 268r.
3 Zie Wegner 1967; Ketelsen in Dresden 2011, pp. 237-243.
