Wout van Heusden was aan het begin van de twintigste eeuw actief als graficus en schilder in Rotterdam. Hij was afkomstig uit een arbeidersmilieu en ging als jonge kunstenaar in de leer bij een huisschilder om in zijn levensonderhoud te voorzien. In de avonduren volgde hij grafieklessen aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam. Vanaf de jaren twintig zette hij zich net als veel tijdgenoten uit het kunstcircuit in voor het socialisme. Dit sociale engagement is te zien in zijn grafiek uit die jaren - hij vervaardigde talrijke etsen, houtsneden en litho’s waarop werklieden met doorgroefde gelaatstrekken zijn afgebeeld. Hij was bovendien actief bestuurslid van twee kunstenaarsverenigingen, de Liga van Rotterdamse Beeldende Kunstenaars en de Kring van Beeldende Kunstenaars R33, waarmee hij opkwam voor de belangen van kunstenaars.
In de jaren dertig luidde de politieke en economische crisis een onzekere tijd in. Veel kunstenaars namen op artistiek gebied hun toevlucht tot het surrealisme. Volgens André Breton, grondlegger van de stroming, kon deze immers voor een geestelijke revolutie zorgen. Ook Van Heusden maakte tussen 1932 en 1942 een aantal werken in surrealistische stijl. Waar hij eerder verschillende grafische technieken toepaste, werkte hij nu vooral met olieverf. Het schilderij 'Stilleven van de huisnaaister' is een typische surrealistische compositie van alledaagse voorwerpen die Van Heusden op een niet alledaagse manier met elkaar verbonden heeft. Het schilderij bevat een aantal elementen die ook terugkomen in andere surrealistische werken van de kunstenaar uit deze periode, zoals de boomblaadjes, de aan maskerade refererende feestneuzen en de zwevende oogbollen. De laatste twee waren een geliefd motief in het surrealisme.
Specificaties
| Titel | Stilleven van de huisnaaister |
|---|---|
| Materiaal en techniek | Olieverf op doek |
| Objectsoort |
Schilderij
> Schildering
> Tweedimensionaal object
> Kunstvoorwerp
|
| Locatie | Dit object is in het depot |
| Afmetingen |
Hoogte 31 cm Breedte 41 cm |
|---|---|
| Makers |
Kunstenaar:
Wout van Heusden
|
| Inventarisnummer | Stad-S 52 |
| Credits | Aankoop 1988 |
| Collectie | Stadscollectie |
| Verwervingsdatum | 1988 |
| Vervaardigingsdatum | in 1936 |
| Signatuur | rechtsonder: v. Heusden '36 |
| Herkomst | Collectie J.C. Gaertman, Rotterdam 1982 |
| Tentoonstellingen | Collectie – surrealisme, Rotterdam (Museum Boijmans Van Beuningen) 11.02.2017 – 28.05.2017 |
| Interne tentoonstellingen |
De Collectie Verrijkt (2011) Collectie - surrealisme (2017) |
| Onderzoek |
Toon onderzoek Een droomcollectie - Surrealisme in Museum Boijmans Van Beuningen Toon onderzoek Stadscollectie |
| Literatuur | J. van Adrichem, E. Brinkman (red.), Verzameld werk 1: stadscollectie 1988, cat. Rotterdam (Museum Boijmans Van Beuningen), 1989, pp. 12, 17, 38 F. Stiemer, Wout van Heusden: graficus en schilder in Rotterdam, Rotterdam 1992, pp. 43, 51-52 S. van Kampen-Prein (red.), De stad, de kunstenaars en het museum: 25 jaar Stadscollectie Rotterdam, Rotterdam 2013, pp. 348-349 Een droomcollectie, tent.cat. Rotterdam (Museum Boijmans Van Beuningen), 2017, cat.nr. 55 |
| Materiaal | |
| Object | |
| Geografische herkomst | Nederland > West-Europa > Europa |
Entry bestandscatalogus Een droomcollectie - Surrealisme in Museum Boijmans Van Beuningen, Stadscollectie
Auteur: Sandra Kisters
De Rotterdamse kunstenaar Wout van Heusden is vooral bekend als graficus. Museum Boijmans Van Beuningen bezit meer dan honderd bladen grafiek van hem, gemaakt tussen 1929 en 1979, en slechts drie schilderijen. Een daarvan is Stilleven van de huisnaaister. Van Heusden schildert het in 1936, enkele jaren nadat hij in aanraking is gekomen met het surrealisme. Het Franse surrealisme komt pas in de jaren dertig werkelijk onder de aandacht van Nederlandse kunstenaars, mede door invloed van Willem Wagenaar en zijn Utrechtse kunstzaal aan de Nieuwegracht 25, waar hij samen met Paul Citroen een aantal spraakmakende tentoonstellingen organiseert.[1] Linksgeoriënteerde kunstenaars worden aangetrokken door het onconventionele, politieke en antiburgerlijke karakter van het surrealisme.
Wat de meeste indruk op Van Heusden maakt, is de techniek van het ‘psychisch automatisme’; het zonder tussenkomst van de rede tekenen, dikwijls met gesloten ogen.[2] Dit is zichtbaar in zijn etsen. Stilleven van de huisnaaister daarentegen is een weldoordachte compositie met surrealistische componenten, ingegeven door droombeelden. In een desolaat landschap liggen drie feestneuzen en een rottende appel. In de lucht en achter een van de maskers zweven ogen en oogbollen, een naald en draad rijgt het geheel wel of juist niet aan elkaar. Op de voorgrond staat een eenzaam vingerhoedje. Ogen spelen een centrale rol in het surrealisme en refereren aan voyeurisme. Wanneer ze rondslingeren, zoals op eigentijdse foto’s van Wally Elenbaas en Piet Zwart, worden het angstaanjagende voorwerpen die in verband kunnen worden gebracht met Freuds concept van de castratieangst.[3]
Van Heusden wordt in 1896 in Rotterdam geboren en blijft er zijn leven lang wonen en werken. Naast zijn werk als huisschilder volgt hij in de avonduren lessen aan de Rotterdamse kunstacademie. Na verloop van tijd opent hij een kunstnijverheidswinkeltje om in zijn onderhoud te voorzien en werkt daarnaast aan zijn grafiek. Hij leidt een vrij teruggetrokken bestaan, maar exposeert wel met tijdgenoten als Herman Bieling en Hendrik Chabot voor de Tweede Wereldoorlog en medegrafici als M.C. Escher en Harry van Kruiningen na de oorlog.[4] Ook is hij sociaal geëngageerd en actief lid van de Liga van Rotterdamse Kunstenaars en de Kring van Beeldende Kunstenaars R33 (opgericht in 1933), die opkomt voor kunstenaarsbelangen.[5] Ondanks het feit dat Van Heusden vaak als een kluizenaar wordt getypeerd, onderneemt hij reizen naar München en Parijs en is daardoor goed op de hoogte van eigentijdse ontwikkelingen in de kunst.
Zijn meest surrealistische schilderijen maakt hij tussen 1932 en 1942, negen in totaal.[6] Daarnaast produceert hij een aantal werken die het midden houden tussen surrealisme en magisch realisme. Na de oorlog verschuift de focus naar geabstraheerde voorstellingen, uitsluitend in grafiek. Na een overzichtstentoonstelling in Museum Boijmans Van Beuningen in 1962 begint hij weer te schilderen, getuige werken als Porte d’Orléans (1963) en Compositie met vijf gaten (1969-1973), beide in de museumcollectie. De laatste wordt overigens tegelijk met Stilleven van de huisnaaister verworven van J.C. Gaertman, een goede vriend van de kunstenaar.
