De marskramer

Vraag maar raak

• Guusje vroeg

  Is het schilderij vandaag te bekijken in het depot?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Guusje, Excuus voor het verlate antwoord, wij hebben helaas niet elke dag tijd om bezoekersvragen te beantwoorden. De marskramer ven Jheronimus Bosch is tot maart te zien in de tentoonstelling 'Lievelingen' op de vijfde verdieping van het Depot. Hartelijke groet, Els

• Dieuwerke Maria de Ruiter vroeg

  is er nog een ander schilderij van Jeroen Bosch bij jullie in het museum ?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Diewerke, jazeker, als je naar de online collectie gaat en in de zoekbalk 'jeronimus bosch' typt krijg je alle werken die we van Bosch bewaren en ook een serie werken van navolgers: https://www.boijmans.nl/collectie/kunstwerken?query=jeronimus%20bosch
  Hartelijke groet, Els

• Jan vroeg

  Welke paal staat rechtsbovenaan het werk? lijkt wel camerabewaking 😉

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Jan, Ja, ik begrijp wat je bedoelt. Jammer genoeg is de foto niet scherp genoeg om het goed te kunnen zien. Ik heb de indruk dat het een paal is met een vogel of vogelnest erbovenop. Een ooievaarsnest misschien? Er is veel over dit schilderij geschreven, en elke onderzoeker ziet en interpreteert de voorstelling weer anders. Misschien kun je in de literatuur vinden wat de paal zou kunnen zijn en betekenen. Hartelijke groet, Els

• Antje vroeg

  Het jeronimus Bosch schilderij in de app heet marskramer terwijl de tekst onder het schilderij zegt de verloren zoon...Waarom is dat?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hoi Antje,
  
  De titel van dit werk is pas achteraf gegeven en de kunsthistorici in en om het museum hebben uiteindelijk besloten dat het De marskramer (The Peddlar) moet zijn, dit vanwege de mand met koopwaar en het ontbreken van een familie waarin de figuur weer wordt opgevangen na lange afwezigheid. De figuur verbeeldt waarschijnlijk de mens in het algemeen die allerlei verleidingen tegenkomt op zijn levenspad. Eerder stond het werk inderdaad bekend als een uitbeelding van het bijbelverhaal De verloren zoon. Het schilderij is samengesteld uit de buitenluiken van een triptiek waarvan het middenpaneel onbekend is. Dat deed men gewoon in de negentiende eeuw, een triptiek verzagen om er meerdere schilderijen van te maken. De binnenkanten van de luiken bevinden zich verspreid over de wereld.
  
  Hartelijke groet, Lisa

• Peter Eekhout vroeg

  Heeft de rieten rugkorf of mars die de marskramer draagt ook een symbolische betekenis?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Peter,
  Dit is de mand met koopwaar waarmee de marskramer (handelsreiziger) rondliep. Bosch schilderde naast de rugkorf ook andere attributen waardoor wij vandaag de dag kunnen afleiden dat het werk dus een marskramer afbeeldt.
  Groeten,
  Lisa

• Karel Van Coillie vroeg

  Heet dit nu de Marskramer of de verloren zoon (zie kader schilderij)

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Karel, de titel van dit werk is pas achteraf gegeven en de kunsthistorici in en om het museum hebben uiteindelijk besloten dat het De marskramer (The Peddlar) moet zijn, dit vanwege de mand met koopwaar en het ontbreken van een familie waarin de figuur weer wordt opgevangen na lange afwezigheid. De figuur verbeeldt waarschijnlijk de mens in het algemeen die allerlei verleidingen tegenkomt op zijn levenspad. Eerder stond het werk inderdaad bekend als een uitbeelding van het bijbelverhaal De verloren zoon. Het schilderij is samengesteld uit de buitenluiken van een triptiek waarvan het middenpaneel onbekend is. Dat deed men gewoon in de negentiende eeuw, een triptiek verzagen om er meerdere schilderijen van te maken. De binnenkanten van de luiken bevinden zich verspreid over de wereld. Hartelijke groet, Els

• FW van Helden vroeg

  Heet dit schilderij wel ‘de marskramer’ ?volgens de labels op voor en achterkant gaat het om ‘de verloren zoon’.

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste heer of mevrouw van Helden, Dank voor uw vraag. Titels voor oude kunstwerken zijn doorgaans bedacht moderne onderzoekers. Bosch zelf gaf geen titels aan zijn schilderijen; ze werden door tijdgenoten gewoon aangeduid met het onderwerp. Maar omdat het onderwerp niet altijd duidelijk is, ging het ook vaak mis. Zo ook bij deze voorstelling. Het heeft tenminste drie titels gehad. Bij binnenkomst heette het 'De verloren zoon', vervolgens sprak men een tijd van 'De landloper' en daarna kwam de huidige titel 'De marskramer'. Het kan niet gaan om de verloren zoon, o.a. omdat de leeftijd niet klopt, hij wordt altijd als een jonge man voorgesteld. Landloper is ook geen goede titel volgens de huidige inzichten, want het gaat niet om een bedelaar maar om een persoon die een ambulant beroep uitoefent: een marskramer met zijn rugkorf en andere attributen. De hoogtepuntenpresentatie laat mooi zien dat de achterkanten van kunstwerken veel informatie geven over hun verleden – ook over de geschiedenis van hun titels. Hopelijk heeft u hier iets aan. Met hartelijke groet, Els

• Everdina vroeg

  Zijn er meerdere exemplaren gemaakt? Wij hebben precies dezelfde. Hoe weten we waar deze vandaan komt?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Everdina, Dank voor je vraag. Van de geschilderde marskramer bestaat maar één exemplaar, namelijk de versie die Jheronimus Bosch ruim 500 jaar geleden schilderde op twee houten panelen als onderdeel van een drieluik. In de negentiende eeuw werd het drieluik verzaagd en ontstond het achthoekige schilderij dat nu door Boijmans Van Beuningen wordt bewaard. Maar er zijn sinds de aankoop in 1936 heel veel reproducties van dit schilderij gemaakt. Waarschijnlijk hebben jullie er daar een van. Hartelijke groet, Els

• Karlijn vroeg

  Wat is een marskramer precies? Wat doet hij/zij?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Karlijn, dank voor je vraag. Een marskramer is een ouderwets woord voor een handelsreiziger, dat wil zeggen iemand die zijn geld verdient door met koopwaren langs de deuren te gaan. Hopelijk heb je hier wat aan. Hartelijke groet, Els

• Wilmine vroeg

  Op de achterkant van het schilderij de marskramer staat als voorstelling de verloren zoon?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Wilmine, dank voor je vraag. Het ligt net iets anders. Het schilderij heeft als titel gekregen 'De marskramer', maar kunsthistorici denken dat deze marskramer de hoofdpersoon was in Bosch' verbeelding van het Bijbelverhaal over de verloren zoon op de buitenkant van een drieluik. De marskramer is dus de verloren zoon. Je moet je voorstellen dat er een middenluik was dat geopend drie voorstellingen toonde en gesloten kon worden met twee zijluiken. Op de buitenkant van de luiken was de marskramer (of De verloren zoon) geschilderd. Hartelijke groet, Els

• Steven Engel vroeg

  Heeft er iemand een boekentip voor iets over symboliek in schilderkunst?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Steven, als ik het goed begrijp wil je vooral inzicht krijgen in de symboliek op de schilderijen van Jheronimus Bosch. Ik zou dan eens kijken naar een van de publicaties van Jos Koldeweij over Bosch. Sommige zijn niet meer leverbaar maar kun je misschien wel vinden op Boekwinkeltjes.nl of abebooks.com. Of natuurlijk in een goede bibliotheek. Succes! Els

• Huub vroeg

  Ter hoogte van het middel van de marskramer komt er aan de voorkant een bokkenpootje of iets dergelijks uit zijn kleding tevoorschijn. Zit hier een betekenis aan vast?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Huub, dank voor je leuke vraag! Ik heb hem voorgelegd aan Ruben Suykerbuyck, de conservator oude kunst, en hij zegt dat het pootje verschillend wordt geduid als een varkens-, herten- of bokkenpoot. Het zou dienstdoen als talisman, maar zoals vaker bij Bosch, zijn er vele tegenstrijdige meningen, dus het is moeilijk om daar een sluitende uitspraak over te doen. Ruben ziet het pootje als een aanwijzing dat het echt om een marskramer gaat, die vaak net zo'n dubieuze reputatie had als een kwakzalver. En vermoedelijk kan het nog verder doorgetrokken worden als teken van bijgeloof, in tegenstelling tot het ware geloof in de christelijke god. Kortom: het pootje zou de zondige levenswandel van de figuur benadrukken. Hopelijk heb je hier wat aan. Hartelijke groet, Els

• Ursula Oberst vroeg

  Waarom staat op de lijst van het schilderij de titel “ de verloren zoon”

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Ursula, dit schilderij De Marskramer werd in het verleden ook De Verloren Zoon genoemd. De verloren zoon is allegorisch. Het vervallen huis links wordt herkend als mogelijk een bordeel. Omdat de sjofel geklede man uit de richting van dat huis komt lopen, ging men ervan uit dat het hier om een Verloren zoon moest gaan, die nog eenmaal berooid, maar met weemoed over zijn schouders terugkijkt naar zijn zondige leven van voorheen, voordat hij aarzelend de ‘velden van zijn vader’ betreedt. Volgens sommige interpretaties, verwijst de rode koe naar Christus. Groeten, Xin

• Jos Wijnands vroeg

  L.S.
  Wat is de betekenis van de steenuil (mogelijk in combinatie met de koolmees) in het schilderij de marskramer ?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Jos,
  Uilen komen bij Bosch steevast voor in de context van zondigheid, en ook in de laatmiddeleeuwse literatuur staat deze vogel vaak symbool voor de duivel. De koolmees kun je dan waarschijnlijk zien als de zondige mens die een gemakkelijke prooi voor de duivel is.
  Groet,
  Jephta

• anoek vroeg

  waar staat het hek, de boom en de koe symbool voor?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Anoek,
  
  Er zijn verschillende ideeën over de symboliek van dit werk van Bosch. Zo stelt De Bruyn dat de rode koe verwijst naar Christus. Volgens hem symboliseert de boom het mensenleven waarin gekozen moet worden tussen Goed en Kwaad. Het hek stelt de goede dood voor, het sterven in staat van genade. De Bruyn meent dat Bosch een hoopvolle, christelijke moraal uit droeg, waarin de marskramer zich afwend van de zondige wereld en zich went tot Christus. Anderzijds is er het idee dat de marskramer één van de zogenaamde 'Saturnuskinderen' uitbeeldt en daarmee het melancholisch temperament en het element aarde. De koe zou de melancholie en het temperament aarde in dit geval uitbeelden. Maar dit zijn slechts enkele ideeën over wat het precies zou kunnen betekenen.
  
  Groetjes Tanja

• Willem Jonkergouw vroeg

  Wat is het format van dit schilderij..

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Willem, je vindt de afmetingen van het schilderij op de objectpagina op Collectie Boijmans Online, onder specificaties. Hartelijke groeten Rianne

• lobke vroeg

  Wat waren marskramers?
  Wat hadden ze bij?
  Zouden we een echte marskramer kunnen ontmoeten?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Lobke, een marskramer was een rondtrekkende verkoper. In de korf op zijn rug (een mars) draagt hij zijn koopwaar. Ze verkochten van alles, en soms deden ze ook kleine klusjes zoals schoenen repareren. Bekijk ook eens de film aan het einde van de tentoonstelling Van Bosch tot Bruegel, daar wordt meer over de Marskramer verteld. Hartelijke groeten, Rianne

• Dexter vroeg

  Waarom piest iemand?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Dexter, het gebouw waar de man tegenaan plast is naar alle waarschijnlijkheid een bordeel. Niet een plek van hoge moraal dus, een gevoel dat door de wildplassende man wordt versterkt. Bovendien werd een bordeel in die tijd ook wel 'pistaveerne' genoemd, en dit wordt door de plassende man hier misschien wel letterlijk uitgebeeld. Groeten Rianne

• Aila vroeg

  Wat betekent marskramer eigenlijk?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Aila, een marskramer was een rondreizende koopman. Op zijn rug droeg hij een mars, een rugkorf waarin hij zijn koopwaar bewaarde. Groeten, Rianne