speelkaart

In de jaren zestig is Salvador Dalí betrokken bij talloze commerciële producten en televisiecommercials, waarbij hij zijn excentrieke imago doelbewust inzet om het betreffende product aan te prijzen. Zo figureert Dalí in 1969 in een televisiereclame voor Lanvin chocolade.^[1] Met gestrekte arm houdt hij de grote reep chocolade naar de kijker op, scheurt hem open, neemt een flinke hap en kijkt recht in de camera. Zijn beroemde snor krult op en hij roept uit: ‘Je suis fou du chocolat Lanvin!’ (ik ben gek op Lanvin chocolade!).

In de museumcollectie bevinden zich een aantal objecten van de hand van Dalí die speciaal voor de commerciële markt zijn vervaardigd, zoals Le Roy Soleil, een parfumfles voor het modehuis Schiaparelli, en de asbak die hij voor Air India ontwierp (Swan-Elephant II ashtray). In 1967 ontwerpt de kunstenaar nog twee commerciële producten: speelkaarten en een chocoladedoos (niet voor Lanvin). In het depot van het museum werden de speelkaarten jarenlang bewaard in de chocoladedoos, maar recentelijk is het museum tot inzicht gekomen dat het om twee afzonderlijke producten moet gaan. De speelkaarten zijn een opdracht van de firma Puiforcat.^[2] De eerste editie wordt gedrukt door de Parijse drukkerij Draeger.^[3] De ontwerptekeningen van de speelkaarten, uit de verzameling van Puiforcat, worden getoond tijdens de grote Dalí-tentoonstelling in Museum Boijmans Van Beuningen in 1970-1971. De kaarten worden bewaard in een zwart mapje of zilvergrijs doosje – per map twee spellen – met Dalí’s handtekening in respectievelijk gouden of zwarte letters op de voorkant. De kaarten zijn aantrekkelijk en kleurrijk, met hier en daar typische Dalí-motieven: zo heeft de ruiten heer een slap horloge op zijn schouder en de schoppen heer een appel op zijn hoofd.

De royale doos met deksel waarin het kaartspel jarenlang is bewaard, is eigenlijk een chocoladedoos. Gezien de datering, 1967, het type object, en de vermelding van de initialen van de beroemde Parijse chocolatier Marquise de Sévigné op de doos moet dit wel een commerciële opdracht zijn geweest. Aan de buitenkant van het deksel, gevat in een ovale omlijsting, is één van Dalí’s meest spraakmakende olieverfschilderijen, La persistance de la mémoire (1931) afgebeeld. Het schilderij was te zien op Dalí’s eerste solotentoonstelling (3-15 juni 1931) bij de Parijse galerie Pierre Colle. De New Yorkse galeriehouder Julien Levy koopt het schilderij en maakt een afspraak met Colle om Dalí in de Verenigde Staten te vertegenwoordigen.^[4] Dit resulteert in de verwerving van het schilderij door het Museum of Modern Art (MoMA) in 1934. Twee jaar later organiseert Alfred H. Barr Jr. in het MoMA Fantastic Art. Dada, Surrealism. La persistance de la mémoire is er een trekpleister: de ‘slappe horloges’ maken een verpletterende indruk op de bezoeker. In zijn autobiografie La vie secrète de Salvador Dalí (1935) dankt Dalí zijn muze Gala voor de manier waarop zij hem heeft geleerd zijn verlegenheid en onhandigheid meester te worden en zich staande te houden in allerlei omstandigheden: ‘Ze maakte een pantser voor me waardoor ik voor de buitenwereld op een vesting leek terwijl ik innerlijk nog steeds “zacht”, ja, “super zacht” was’. Hierop vervolgt Dalí: ‘Dus op de dag dat ik besloot horloges te schilderen, schilderde ik ze zacht’.^[5] Net als Dalí’s pantser vormt de doos een pantser voor de chocolade, die immers hard moet blijven in de doos en pas mag smelten in de mond.