Monsieur et madame (Meneer en mevrouw)

Auteur: Marijke Peyser

De Spaanse kunstenaar Joan Miró is vooral bekend vanwege zijn geabstraheerde schilderijen van biomorfe vormen tegen een vrij vlakke achtergrond, veelal in primaire kleuren. In zijn loopbaan werkt hij echter ook met keramiek, grafiek en sculptuur. Miró verblijft begin jaren twintig een aantal jaar in Parijs en leert dan onder meer André Masson, Jean (Hans) Arp, Max Ernst en de dichter Benjamin Péret kennen. Hoewel hij met de surrealisten samen exposeert, verbindt hij zich niet formeel aan de beweging en blijft hij experimenteren met andere kunststromingen. Begin jaren dertig maakt hij net als de surrealisten een aantal assemblages van hout en metaal waarmee hij zich wil afzetten tegen heersende esthetische conventies. Miró noemt ze ‘constructions’.^[1] Objet poétique (1936) is zo’n assemblage, bestaande uit een opgezette papegaai op een houten frame met een hoed, een gevulde zijden kous in een papieren poppenschoen, een kurken bal, een plastic vis en een landkaart. In een brief van 28 september 1936 schrijft hij aan de New Yorkse kunsthandelaar Pierre Matisse dat objecten een onweerstaanbare aantrekkingskracht op hem uitoefenen. Hij legt uit dat het begint met één object waar hij een tweede object aan toevoegt. Die combinatie veroorzaakt dan een poëtische schok.^[2]

            Vanaf 1956 tot aan zijn dood wonen Miró en zijn echtgenote Pilar Juncosa op het eiland Mallorca, in een atelierwoning ontworpen door de architect Josep Lluís Sert. In 1959 koopt Miró daar in de buurt een achttiende-eeuws landhuis, Son Boter, dat hij inricht als tweede schilder- en beeldhouwatelier.^[3] Halverwege de jaren zestig begint Miró opnieuw te experimenteren met beeldhouwkunst. Hij werkt met alledaagse, afgedane spullen: een stuk ijzer, een deel van een oude landbouwmachine, keukengerei, een roestige kachel, een wekker. In zijn ogen zijn het dragers van onverwachte associaties en metamorfosen.^[4] Ontwerptekeningen zijn nooit het vertrekpunt voor deze sculpturen: ‘Ik knutsel de voorwerpen gewoon in elkaar’.^[5] De sculptuur Monsieur et madame (1969) bestaat uit een rode, vierkante kruk met daarop een rechthoekig, wit element en een zwarte, ronde kruk met een geel ei. In zijn late sculpturen gebruikt Miró de gevonden voorwerpen niet direct, maar laat ze in brons gieten en beschildert ze daarna. Hierdoor verandert hun status en gaan zij een langdurig bestaan tegemoet. De keuze voor in brons uitgevoerde alledaagse objecten staat lijnrecht tegenover het traditionele gebruik van brons en marmer voor kunstwerken met een verheven onderwerp of thematiek. Het is een speelse, humoristische sculptuur die de kijker doet gissen naar welke kruk de man en welke de vrouw is.

            In 1976 wil Museum Boijmans Van Beuningen een werk van Miró verwerven, bij voorkeur een sculptuur omdat deze nog betaalbaar zijn. Het museum verwerft sinds 1965 surrealistische kunst en het ontbreken van een representatief werk van Miró wordt als een gemis ervaren.^[6] Op 30 januari 1976 schrijft directeur J.C. Ebbinge Wubben in een brief aan Galerie Maeght in Parijs dat de adviescommissie van het museum onder de indruk was van een afbeelding van Miró’s sculptuur Monsieur et madame: ‘Hun enthousiasme voor deze sculptuur, juist in verband met onze collectie, is zo groot, dat zij mij verzoeken u te vragen of het mogelijk zou zijn juist dit werk te verwerven […]. Het antwoord uit Parijs, van 6 februari, is positief.^[7]