White Aphrodisiac Telephone (Witte lustopwekkende telefoon)

Auteur: Marijke Peyser

In opdracht van en in samenwerking met zijn mecenas Edward James, ontwerpt Salvador Dalí een aantal surrealistische telefoons waarbij de hoorn wordt vervangen door een gipsen kreeft.^[1] Deze objecten bestaan uit verschillende, bijeengebrachte onderdelen die niets met elkaar van doen hebben: een telefoon en een schaaldier. Op deze manier creëren surrealistische kunstenaars nieuwe, verrassende werkelijkheden. Volgens James zou het idee voor het maken van dit voorwerp te danken zijn aan het voorval van een nogal verwende vrouw die in bed aan het ontbijten was. Juist toen de kreeft geserveerd werd, ging de telefoon. Per abuis greep ze de kreeft vast.^[2] Zoals veel anekdotes lijkt ook deze te mooi om waar te zijn.

            Met de kreefttelefoons gooit Dalí het over een ludieke boeg. In zijn autobiografie schrijft hij: ‘Ik snap niet waarom ik in een restaurant nooit een goed doorbakken telefoon krijg als ik om een gegrilde kreeft vraag; waarom champagne wordt gekoeld en telefoonhoorns niet, terwijl die altijd zo lauwwarm en plakkerig zijn dat ze zoveel beter in een koeler met ijsblokjes zouden kunnen worden gezet’.^[3] Een ander fragment uit Dalí’s autobiografie – het deel dat betrekking heeft op de jaren dat hij in geldnood verkeert en kennis maakt met ‘Le tout Paris’ (ca. 1929-1933) – heeft een aannemelijker biografische betekenis. Volgens de naar eigen zeggen intens verlegen Dalí helpt Gala hem een houding aan te nemen: ‘Het leven had me keihard kunnen maken, maar Gala heeft een schelp van een heremietkreeft voor me gemaakt. Op die manier kon ik mij, in mijn contacten met de buitenwereld, voordoen als een vesting. Binnenin bleef ik zacht, super zacht’.^[4]

            Commercieel doet de ‘kreeft’ ook dienst. In het voorjaar van 1937 ontwerpt Dalí stoffen met een kreeftmotief in opdracht van modeontwerpster Elsa Schiaparelli.^[5] Bij het verwerken van de stof tot elegante avondkleding – de enorme kreeft bevindt zich ‘midden voor’ – adviseert Dalí dat de japon gedragen dient te worden met een flinke kwak mayonaise. In 1939 ontwerpt Dalí in het kader van de Wereldtentoonstelling in New York het Dream of Venus-paviljoen, waarin naast (kreeft)sculpturen en schilderijen ook vrijwel naakte levende ‘sculpturen’ te zien zijn. Hij omschrijft het als volgt: ‘voor de prijs van 25 dollarcent krijgt het publiek een show van tien minuten te zien. Monsieur Dalí weigert verder details te verstrekken. Wel wil hij kwijt dat het één van de meest spraakmakende spektakels van deze tijd zal zijn: een driedimensionaal schouwspel opgevoerd door levende wezens gekleed in kostuums ontworpen door Dalí zelf’.^[6]