Viens avec moi là-bas (Kom met mij daarheen)

Auteur: Marijke Peyser

De titel van het grof geschilderde werk Viens avec moi là-bas zou kunnen suggereren dat het gaat om een uitnodiging van de kunstenaar om ergens mee naartoe te ‘reizen’. De manier waarop de late, abstracte werken van Francis Picabia geïnterpreteerd moeten worden is echter niet altijd duidelijk. Zo wordt aan Picabia tijdens een interview in 1945 een vraag gesteld die ook op dit werk had kunnen slaan: ‘Maar wat ziet men toch op de doeken die u nu maakt?’^[1] De kunstenaar antwoordt: ‘Een ieder ziet er iets anders in en dit kan zelfs van dag tot dag verschillen, al naar gelang zijn stemming. De vorm die hij ziet, hecht zich echter aan geen enkel reëel object, maar heeft een eigen leven, en verraadt dus niet dat ‘iets’ dat de boodschap is van mij aan hem en dat zichtbaar is, daar ben ik zeker van, in het genot dat velen vinden die deze doeken aandachtig beschouwen. Dat genot staat gelijk aan de innerlijke voldoening die ik op een bepaald moment voel tijdens het werken en die voor mij het bewijs is dat het doek af is’.

Na de oorlogsjaren in Zuid-Frankrijk te hebben doorgebracht, vestigen Picabia en zijn vrouw Olga Mohier zich in 1945 weer in Parijs. Al snel scharen jonge, abstract werkende kunstenaars zich rondom de inmiddels bejaarde meester, waaronder Francis Bott, Raoul Ubac, Roberto Matta, Hans Hartung, Pierre Soulages en Georges Mathieu. Zij zetten de toon in de naoorlogse Parijse kunstwereld en worden gerekend tot de stroming die de Europese pendant is van het Amerikaanse abstract expressionisme: l’art informel. Hun doeken worden gevoed door intuïtie en spontaniteit. Voor hen is het fysieke gebaar – de manier waarop de verf wordt opgebracht – van groot belang.

De naoorlogse jaren zijn echter zorgelijk voor Picabia. Geldzorgen, een verslechterde gezondheid en een gebrek aan erkenning wat betreft zijn recente doeken spelen de kunstenaar parten.^[2] Picabia de levensgenieter, die ooit zeven jachten en 127 auto’s bezat en meer vrouwen heeft gehad dan hij kon tellen, heeft voor de eerste maal in zijn leven niet genoeg geld voor de meest elementaire zaken.^[3] Zijn eerste echtgenote, Gabrielle Buffet, schakelt haar contacten in om Picabia’s werk te verkopen, maar haar pogingen hebben amper succes.^[4] De eerste belangrijke naoorlogse tentoonstelling van hedendaagse kunst is de Salon des Surindépendants in 1945, waar Picabia vertegenwoordigd is met vijf doeken. De Parijse critici reageren echter overwegend negatief.^[5] Ook zijn eerste naoorlogse monografische tentoonstelling in Frankrijk bij galerie Denise René in Parijs in 1946, Francis Picabia – Peintures sur-irréalistes en zijn deelname aan de First Great International Exhibition of Surrealism bij Galerie Maeght in de zomer van 1947 worden matig ontvangen.^[6] Ondanks de wisselvallige kritieken maakt Picabia in de late jaren veertig een laatste grote ontwikkeling door. Hij maakt een aantal radicaal abstracte ‘punt’ schilderijen, waaronder Viens avec moi là-bas, die voor het eerst worden getoond bij Galerie des Deux Îles in 1949 en naast, opnieuw, kritiek ook waardering oogsten.