Femmes Espagnoles (Spaanse vrouwen)

Auteur: Marijke Peyser

Met het geld dat Francis Picabia erft van zijn oom Maurice Davanne, besluit hij in 1925 een villa te bouwen in Zuid-Frankrijk. Een lang gekoesterde droom wordt verwezenlijkt: het druilerige, grijze noorden te ontvluchten en permanent in het zonnige zuiden te gaan wonen. De kunstenaar koopt een terrein in de omgeving van Mougins en ontwerpt zelf het huis: een ruim, rustig atelier, woonruimtes omgeven door grote terrassen die tot zonnebaden uitnodigen en een zwembad. Picabia en zijn geliefde Germaine noemen de villa Château de Mai.^[1] De villa wordt al snel een trefpunt voor kunstenaars en vrienden. In september 1926 bericht de societykrant La Saison de Cannes dat Picabia beroepshalve grote gala’s organiseert.^[2] Hoewel het leven voor Picabia een aaneenschakeling is van feesten, partijen en chique gelegenheden, zoals deelname aan het jaarlijkse Concours d’Elégance en Automobile, brengt hij ook hele dagen door in zijn atelier. Daar werkt hij onder meer aan populaire scènes uit het Spaanse leven, geïnspireerd door een eerder verblijf in Barcelona tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Picabia’s eerste tentoonstelling aan de Rivièra vindt plaats in 1927, te midden van ‘le beau monde’. In de chique Cercle Nautique van Cannes zijn tachtig werken van zijn hand te zien en te koop. De werken zijn zorgvuldig geselecteerd, rekening houdend met de weinig avontuurlijke smaak van adellijke en ultrarijke bezoekers. In recensies van de plaatselijke pers wordt Picabia zowel onderuit gehaald als geprezen: ‘M. Francis Picabia toont een merkwaardig eclectische verzameling doeken. Er waren er maar een paar die echt mijn aandacht trokken, maar dat zijn me dan ook werken! Genoeg om alle fouten uit het verleden goed te maken en mij te dwingen mijn mening te herzien. Deze stukken bewijzen afdoende de hoogstaande kwaliteit van het werk van deze kunstenaar als hij trouw blijft aan zichzelf en geen paden bewandelt die weinig met kunst van doen hebben [...] De gezichten van zijn Spaanse dames zijn in al hun jeugdige frisheid echt prachtig.’^[3] Dat een non-conformist als Picabia ook werken als de gouache Femmes Espagnoles maakt, illustreert hoe hij voortdurend de grens tussen kunst en kitsch opzocht en daarmee ook de spot dreef met zijn publiek.^[4]

In november van 1927 toont hij juist heel vernieuwend werk bij de Parijse Galerie Van Leer. André Breton en zijn companen steken hun bewondering voor deze werken niet onder stoelen of banken.^[5] Hun enthousiasme gaat onder meer uit naar Midi (1924-1925), een landschap in Zuid Frankrijk, dat gemaakt is van ripolin (een soort huisverf), veren, macaroni en leer op doek. Portrait (de Poincaré?) (ca. 1924-1926) is mogelijk een weergave van de Franse politicus Raymond Poincaré. Met behulp van ripolin, kammen, draad, gordijnringen, meetlint, tandenstokers, pennetjes en vlakgommetjes op doek verbeeldt Picabia de Fransman op een ludieke manier. Het onconventionele materiaalgebruik en karakter van deze werken past uitstekend bij de uitgangspunten van de surrealisten en verschilt als dag en nacht met zijn schilderijen van wulpse Spaanse vrouwen.