Studies voor 'Het mystieke huwelijk van de Heilige Catharina van Siena' en 'De Heilige Familie met de heiligen Elisabeth, Johannes de Doper en Catharina'

Auteur: Sarah Vowles

In stilistisch opzicht veranderden Veronese’s pentekeningen in zijn rijpe artistieke jaren weinig meer. Deze voorstellingen, getekend op de achterkant van een brief van Francesco Sadinello (gedateerd 11 augustus 1568), zijn daarom een waardevol referentiekader. Hij tekende vaak op de achterkant van papier dat eerder voor financiële berekeningen of andere notities was gebruikt (zie I 39 en I 41), wat doet vermoeden dat er in zijn atelier een constant tekort aan papier was. De pentekeningen op dit blad zijn exemplarisch voor de dynamiek die de composities van Veronese kenmerken. Bovendien getuigen de schetsen vanwege hun uiteenlopende onderwerpen van een rusteloos karakter en een vruchtbare verbeeldingskracht. Linksonder zien we een aantal op zichzelf staande gewassen pentekeningen in bruine inkt, met ideeën voor een Annunciatie. Afgebeeld is een vrouw met een brandende kaars en Maria die knielt bij een kribbe. Iets boven het midden is een Visitatie getekend die voorheen, ten onrechte, als een voorstudie voor een ‘Ontmoeting bij de Gouden Poort’ werd gezien.^[1] Niet alleen zou dat onderwerp voor die tijd erg ouderwets zijn geweest, maar we weten bovendien dat Veronese op dat moment bezig was met een schilderij van de Visitatie voor de San Giacomo op Murano (zie I 42). Het is dus waarschijnlijker dat deze schets het resultaat is van de overvloed aan ideeën die hij voor dat project had.

Tijdens zijn loopbaan boog Veronese zich talloze malen over het onderwerp van het mystieke huwelijk.^[2] In deze studie concentreerde hij zich op de rangschikking van de figuren binnen de compositie en probeerde daarmee een juiste balans van adoratie en intimiteit te vinden tussen het Christuskind en de heilige Catharina van Alexandrië, die hier tijdens een ritueel met elkaar verenigd worden in een spiritueel huwelijk. Het woord ‘sposi’ (jonggehuwden) dat centraal op het blad is gekrabbeld, bevestigt het onderwerp. Boven het midden zien we hoe de heilige Catharina volledig geknield op de grond de voeten van het kind kust, terwijl haar houding rechtsonder minder gebogen is, leunend in de richting van het kind dat zich met uitgestrekte armen naar haar toekeert, een opstelling die veel lijkt op die in het schilderij Madonna en kind met de heiligen Elizabeth, Johannes de Doper en Catharina in San Diego.^[3] Uit Veronese’s aantekening wordt duidelijk dat hij verschillende opties overwoog. Zo staat in het midden van het blad ‘con S Zuani’ (met de heilige Johannes de Doper) genoteerd en ‘con una santa’ (met een vrouwelijke heilige). Het lijkt er echter op dat zijn voorkeur uiteindelijk uitging naar de centrale schets, die hij met een vlot getekende omkadering ten opzichte van de omliggende tekeningen uitlichtte. In plaats van Johannes de Doper als kind af te beelden, koos hij voor een tweede, knielende vrouwelijke heilige.

De thema’s die Veronese in deze schetsen onderzocht, zijn in uiteenlopende configuraties in talloze van zijn schilderijen terug te vinden. Het is daarom moeilijk om met enige zekerheid verbanden te leggen tussen dit blad en één specifiek schilderij. Rearick wist deze tekeningen met overtuigende argumenten in verband te brengen met De Heilige Familie met heiligen in Brussel,^[4] erop wijzend dat dit schilderij oorspronkelijk was gemaakt als decoratiestuk voor het orgel van de San Giacomo op Murano. Rearick maakte stilistische vergelijkingen tussen dit blad en I 42 , een voorstudie voor De visitatie die Veronese voor diezelfde kerk schilderde.^[5] Thomas Dalla Costa wees echter op eenzelfde aantal overeenkomsten met De mystieke bruiloft van de heilige Catharina in Montpellier, wat nog eens onderstreept dat de verschillende interpretaties die Veronese van dit onderwerp maakte tot op zekere hoogte vergelijkbare elementen bevatten.^[6]