Studieblad met figuren en architectuur

Auteur: Sarah Vowles

Dit blad, dat over het algemeen als een late tekening uit de jaren 1580 wordt beschouwd, laat zien hoe Paolo Veronese door middel van een reeks dicht op elkaar geplaatste, vlot neergezette tekeningen een compositie verkende en verfijnde. Ongebruikelijk voor dit soort studies is dat alle tekeningen hetzelfde thema behandelen en niet een reeks van verschillende onderwerpen. In dit geval gaat het om een figuur, vermoedelijk een heilige, die wordt weggevoerd om te worden gemarteld, met op de achtergrond een vestingmuur en enkele gebouwen. Onder de omstanders bevinden zich soldaten, stedelingen en, in de onderste tekening, een vlot getekende windhond, een toevoeging die naadloos aansluit bij Veronese’s gewoonte om scènes te verlevendigen met ‘toevallige’ details. Helaas kan de tekening met geen enkel schilderij dat ons bekend is in verband worden gebracht. Hoewel het niet direct duidelijk is of de gevangene een man of vrouw is, suggereerden Tietze/Tietze-Conrat het martelaarschap van een vrouwelijke heilige. Daarnaast vergeleek Cocke de gebouwen met de architectuur op Het martelaarschap van de heilige Afra in de naar haar vernoemde kerk, de Chiesa di Sant'Afra in Brescia.^[1] Deze verbanden lijken echter vooral indirect te zijn.

Een van de markantste elementen in de tekening is de overheersende middeleeuwse architectuur die aanleiding is geweest voor thematische en stilistische vergelijkingen met een tekening in Kassel uit dezelfde periode.^[2] Ook in dat werk wordt een exacte identificatie bemoeilijkt door de complexe wirwar van figuren en gebouwen. Niettemin zijn zowel de tekening in Kassel als die in Rotterdam in verband gebracht met historische scenes die Veronese in een Venetiaanse setting plaatste, met name met De verovering van Smyrna.^[3] Centraal in dat schilderij zien we een stadsgezicht met een prominent geplaatste muur en een poort met spitsboog; er zijn dus zeker architectonische overeenkomsten. Het onderwerp van onze tekening lijkt echter totaal anders. De figuren die in de hoofdgroep op de voorgrond staan, zijn zonder enige twijfel soldaten, al vindt de huidige auteur de gedane suggestie dat een aantal van hen Turks zou zijn niet overtuigend.^[4]

Op de verso van het blad staat een fragmentarische lijst met rekeningen die tot 2002 verborgen ging onder een steunvel. Deze lijst bevestigt de gebruikelijke datering van de tekening; de boekingen op de twee onderste regels vermelden de jaartallen 1580 en 1581. Hierdoor is het zeer waarschijnlijk dat de studies op de recto later zijn gemaakt.