Hoofd van Christus met doornenkroon

Auteur: Esmé van der Krieke

Devotionele afbeeldingen van Christus met doornenkroon vinden hun oorsprong zeer waarschijnlijk in de dertiende eeuw, maar deze werden tegen het einde van de vijftiende eeuw steeds populairder. Centraal in dergelijke voorstellingen staat het lijden van Christus, en om te bereiken dat de toeschouwer zich daarin kon verplaatsen beeldden Italiaanse kunstenaars zijn hoofd zeer naturalistisch af.^[1] In onze tekening is Christus met gesloten mond en licht neergeslagen blik getekend, de ogen naar links gewend. Het hoofd is in subtiele en dunne lijnen weergegeven. Zwaardere accenten in de baard en het lange haar zorgen voor licht-donkercontrasten. Daarnaast steekt ook de doornenkroon tegen de rest van het gezicht af doordat hier witte hoogsels zijn gebruikt. Waarschijnlijk diende de gedetailleerde en naturalistische tekening als een op zichzelf staand werk of als uitgewerkte studie voor een devotionele afbeelding.

Verkleuringen rond de neus, beschadigingen in het papier bij de nek en schouder, en de bijgeknipte driehoekige vorm van het blad laten zien dat de tekening het een en ander heeft doorstaan. Het blad heeft bovendien een indrukwekkende herkomstgeschiedenis en is in bezit geweest van verschillende bekende verzamelaars, onder wie Padre Sebastiano Resta (1635-1714), John Somers (1650-1716) en John Barnard (1685-1764). De tekening is bovendien losgetrokken van het achttiende-eeuwse montuur dat door Jonathan Richardson sr. (1665-1745) was gemaakt en nog steeds in het museum wordt bewaard.^[2]

Resta bewaarde zijn samengestelde tekeningencollectie in albums en voorzag ieder blad van een uitgebreide beschrijving van de maker, gegevens die Richardson op het nieuwe montuur overnam. Zodoende weten we dat de tekening in de zeventiende en achttiende eeuw was toegeschreven aan de Bolognese kunstenaar Francesco Francia (1447/1450-1517).^[3] Toen Franz Koenigs het blad in 1927 verwierf, was de toeschrijving echter gewijzigd in anoniem Noord-Italiaans. Ook Aikema en Meijer herkenden in de tekening geen specifieke kunstenaar en plaatsten de anonieme maker in Venetië omstreeks 1500.^[4] Aangezien er geen verdere aanknopingspunten over dit intrigerende blad te achterhalen zijn, sluiten we ons bij Aikema en Meijer aan.