Jonge vrouw in antieke jurk met uitgestrekte armen en een rond voorwerp

Auteur: Rhoda Eitel-Porter

Deze tekening werd ooit aan Rafaël (1483-1520) toegeschreven, en zoals Paul Joannides opmerkte, is de houding lichtelijk geïnspireerd op de figuur van de vluchtende moeder in de gravure^[1] die Marcantonio Raimondi (1480-1534) naar Rafaëls De slachting der onschuldigen uit omstreeks 1512 vervaardigde.^[2] Franz Koenigs kocht het blad in 1927 op een veiling in Amsterdam als een werk uit de school van Rafaël, terwijl Knab, Mitsch en Oberhuber de tekening in hun catalogus uit 1983 aan Rafaël zelf toeschreven, mogelijk als een studie voor de figuur van de rennende dienares van Psyche, bedoeld voor een nooit uitgevoerde lunet in de Loggia van Psyche in Rome.^[3] Deze toeschrijving werd volgens de huidige auteur terecht in een publicatie van Richard Harprath in 1985 afgewezen, als ook door anderen. In een aantekening uit 1962, bewaard in het museumarchief, opperde Philip Pouncey als mogelijke tekenaar iemand uit de kringen rond Andrea del Sarto (1486-1530), Pontormo (1494-1557) of Domenico Puligo (1492-1527). Het gezichtstype, met diepliggende ogen in verticale ovaalvormige oogkassen, doet inderdaad denken aan het aan Pontormo schatplichtige Florentijnse maniërisme. Ook Bernard Berenson noemde in 1938 al de naam van Puligo, een assistent van Del Sarto die eveneens door Pontormo was beïnvloed. Puligo’s oeuvre is echter uiterst klein en een stilistische vergelijking met de paar geaccepteerde tekeningen van diens hand, zoals de roodkrijtschets Maria en Christuskind met twee heiligen in New York^[4] die op grond van de stijl rond 1515-1520 wordt gedateerd, is niet overtuigend. De tekening die van alle onbetwiste werken van Del Sarto het sterkst aan het Rotterdamse blad doet denken is een compositiestudie in rood krijt van De geboorte van Johannes de Doper voor een fresco in het Chiostro dello Scalzo in Florence uit 1526, nu in Londen,^[5] maar ook dit werk is in een heel andere stijl getekend. Het is kortom niet mogelijk om een definitief uitsluitsel over de maker te geven.

De tekening toont een vrouwenfiguur in antieke kleding die het haar in een knot draagt, precies zoals Venus of Apollo vaak worden afgebeeld en ook de moeder in Rafaëls De slachting der onschuldigen. Het lijkt alsof ze rent, of in ieder geval naar voren leunt, en een rond of ovaal voorwerp vóór haar aanraakt, misschien een medaillon, cartouche, spiegel of hoepel. Wellicht is de vrouw een allegorische figuur en verbeeldt ze de Overwinning die een schild graveert.^[6] Een soortgelijke figuur van een rennende vrouw die, zij het naakt, een rond voorwerp vasthoudt, is te zien op een dubbelzijdig betekend blad met schetsen in pen in inkt geïnspireerd op de klassieke oudheid in Boedapest^[7] dat aan Perino del Vaga (1501-1547) wordt toegeschreven, maar waarschijnlijk is het toeval dat deze het motief op een enigszins vergelijkbare wijze uitwerkte.