Met niet minder dan twintig tekeningen was Tintoretto goed vertegenwoordigd in de collectie van Franz Koenigs. Dit kan wijzen op een bewuste voorkeur van de verzamelaar. Tintoretto maakte verschillende studies naar antieke koppen, waaronder de buste die hier is voorgesteld. Deze was aan de stad Venetië geschonken door kardinaal Domenico Grimani in 1523 en werd toen beschouwd als een portret van de Romeinse keizer Vitellius.
Studie naar een buste van Julius Caesar door Simone Bianco
Jacopo Tintoretto (Jacopo Comin, Jacopo Robusti) (in circa 1570-1580)
Op reis
Specificaties
| Titel | Studie naar een buste van Julius Caesar door Simone Bianco |
|---|---|
| Materiaal en techniek | Zwart krijt, wit gehoogd, op verkleurd blauw papier |
| Objectsoort |
Tekening
> Tweedimensionaal object
> Kunstvoorwerp
|
| Locatie | Dit object is op reis |
| Afmetingen |
Breedte 229 mm Hoogte 340 mm |
|---|---|
| Makers |
Tekenaar:
Jacopo Tintoretto (Jacopo Comin, Jacopo Robusti)
|
| Inventarisnummer | I 205 recto (PK) |
| Credits | Bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen (voormalige collectie Koenigs), 1940 |
| Collectie | Tekeningen & Prenten |
| Verwervingsdatum | 1940 |
| Vervaardigingsdatum | in circa 1570-1580 |
| Watermerk | niet identificeerbaar (l.o., op P2 van 7P, vH) |
| Inscripties | ‘G. Tintoretto’ (l.o., pen in bruine inkt) |
| Verzamelaar | Franz Koenigs |
| Merkteken | Galleria A. Simonetti (L. 2288bis deest), F.W. Koenigs (L.1023a deest) |
| Herkomst | (?) Attilio Simonetti (1843-1925), Galleria Simonetti, Rome (L.2288bis deest); Franz W. Koenigs (1881-1941, L.1023a), Haarlem, verworven in 1928 (?) van de erfgenaam van Simonetti via kunsthandelaar Nicolaas Beets; D.G. van Beuningen (1877-1955), Rotterdam, verworven met de Collectie Koenigs in 1940 en geschonken aan de Stichting Museum Boijmans Van Beuningen |
| Tentoonstellingen | Amsterdam 1934, nr. 676; Rotterdam 1938, nr. 362; Parijs 1952, no. 95; Rotterdam 1952, nr. 95; Amsterdam 1953, nr. T 62; Rotterdam 1957, nr. 45; Parijs/Rotterdam/Haarlem 1962, nr. 115; Venetië/Florence 1985, nr. 35; Rotterdam/New York 1990, nr. 67; Moskou 1995, nr. 27; Florence 2000, nr. 7; Rotterdam 2009 (coll 2 kw 1); Venetië/Washington 2018 |
| Interne tentoonstellingen |
Tekeningen uit eigen bezit, 1400-1800 (1952) Italiaanse tekeningen in Nederlands bezit (1962) Van Pisanello tot Cézanne (1992) De Collectie Twee - wissel I, Prenten & Tekeningen (2009) |
| Externe tentoonstellingen |
Tintoretto 500 (2018) |
| Onderzoek |
Toon onderzoek Italiaanse tekeningen 1400-1600 |
| Literatuur | Von Hadeln 1933, nr. 11, pl. 8; Amsterdam 1934, nr. 676; Rotterdam 1938, nr. 362, pl. 238; Borenius 1934, p. 194; Rotterdam 1938, nr. 362, fig. 238; Tietze/Tietze-Conrat 1944, nr. 1663; Pallucchini 1950, p. 146; Parijs 1952, nr. 95; Cain/Vallery-Radot 1952, ill.; Haverkamp Begemann 1952, nr. 95; Amsterdam 1953, nr. T 62, pl. 66; Forlani 1956, p. 42, nr. 71; Haverkamp Begemann 1957, nr. 45, ill.; Forlani 1957, p. 86; Sidorov 1959, nr. 46; Jaffé 1962, pp. 230, 234, fig. 1; Parijs/Rotterdam/Haarlem 1962, nr. 115, pl. 85; Meijer 1963, pp. 63-3f, 63-3b, fig. 1; Andrews 1968, p. 120, onder nr. D 1854; Pignatti 1970, p. 10; Rossi 1975, pp. 54, 62, fig. 5, fig. I (Roman digit, verso, JT?); Byam Shaw 1976, p. 206; Byam Shaw 1985, p. 832, fig. 121; Aikema/Meijer 1985, nr. 35, ill.; Luijten/Meij 1990, nr. 67, ill.; Moskou 1995, nr. 27, ill.; Florence 2000, nr. 7, ill.; Rearick 2001, p. 161; Dekker 2018, pp. 30-31, fig. 22; Venetië/Washington 2018, pp. 175, 176, 264, fig. 153; Marciari 2018, p. 112 n. 13 |
| Materiaal | |
| Object | |
| Techniek |
Gehoogd
> Schildertechniek
> Techniek
> Materiaal en techniek
|
| Plaats van vervaardiging | Venetië > Veneto regio > Italië > Zuid-Europa > Europa |
| Geografische herkomst | Italië > Zuid-Europa > Europa |
Zie je iets wat niet klopt of heb je aanvullende informatie over dit werk? Stuur ons een berichtje
Entry bestandscatalogus Italiaanse tekeningen 1400-1600
Auteur: Albert Elen
Jacopo Tintoretto betrok zijn leerlingen, onder wie ook zijn zoon Domenico (1560‑1635) en dochter Marietta Robusti (omstreeks 1554‑1590), bij studiesessies die erop waren gericht om vaardigheden in disegno (tekenen) te verbeteren. Zittend in een halve cirkel tekenden zij naar kleine afgietsels van klassieke of eigentijdse sculpturen, die vanuit verschillende hoeken werden vastgelegd. De beeldjes stonden bovendien onder een felle lichtbron die licht- en schaduweffecten creëerde.[1] Daarnaast bestudeerden en kopieerden de leerlingen tekeningen van de hand van de meester zelf, of maakten zelfs kopieën van zulke kopieën, en werkten soms overdrukken van krijttekeningen op. Dit alles verklaart de wisselende artistieke kwaliteit van deze tekeningen naar sculpturale modellen. De bladen belandden ongesigneerd in de zeer gevarieerde voorraad van de werkplaats, wat het lastig maakt om vast te stellen welke tekeningen door Jacopo zelf zijn gemaakt en welke door diens getalenteerde leerlingen. De bladen dateren waarschijnlijk uit de tijd dat zijn kinderen tussen de tien en twintig jaar oud waren, dus omstreeks 1570‑1580.[2]
Dit dubbelzijdig betekende blad met twee tekeningen van hetzelfde model illustreert de studiemethode die Jacopo hanteerde. De tekening op de voorzijde is door hemzelf vervaardigd, de studie op de verso is een zwakke kopie, mogelijk zelfs naar een andere kopie van een tekening van zijn hand.[3] Het sculpturale model, nu in het Museo Archeologico Nazionale in Venetië, was een kleine marmeren buste, naar verluidt van de Romeinse keizer Julius Caesar (100‑44 v.C.). Deze buste werd lange tijd aangezien voor een klassieke sculptuur, maar wordt inmiddels beschouwd als een werk all'antica door Simone Bianco (1480/1490‑na 1533).[4] Bianco was een Toscaanse beeldhouwer die in de jaren 1530 en 1540 in Venetië werkte en vanwege zijn classicistische portretbustes vermaard was onder verzamelaars in de Veneto en daarbuiten. Tintoretto moet toegang tot deze buste hebben gehad toen deze nog deel uitmaakte van de collectie van de invloedrijke Venetiaanse aristocraat Giacomo Contarini (1536‑1601).[5] Misschien bezat hij zelfs een afgietsel van het beeld, zoals het geval was met een klassieke buste van de achtste Romeinse keizer Vitellius (15‑69 na Chr.).[6]
De tekening op de recto is de fraaiste van een groepje van vijf overgeleverde tekeningen naar hetzelfde beeld, alle beperkt tot het hoofd. Het is bovendien de enige tekening van de hand van Jacopo zelf.[7] De donkere schaduwen, vooral prominent aanwezig in de oogkassen, wijzen erop dat het beeld van bovenaf werd belicht. De gevoelig weergegeven gelaatstrekken met stevig gearceerde schaduwen in zwart krijt en witte hoogsels geven de geportretteerde een opvallend krachtige aanwezigheid, alsof er naar een levend model is getekend. Minder overtuigend is de vage aanduiding van het haar bij de slapen van het verder kale hoofd. De tekening is stilistisch verwant aan verscheidene tekeningen van Jacopo naar de buste van Vitellius, waarvan er meer dan twintig bewaard zijn gebleven.[8]
Noten
[1] Rearick 2001, pp. 160‑161.
[2] Marciari 2018, p. 99.
[3] Opgemerkt door John Marciari tijdens een bezoek aan het museum in september 2017. Jaffé (1962) omschreef de tekening op de achterkant daarentegen als 'een prachtig voorbeeld van de tekenkunst van de meester naar hetzelfde klassieke hoofd als op de voorkant, alleen vanuit een net even andere hoek en anders belicht'.
[4] Museo Archeologico Nazionale, inv. N 50, 59 cm hoog; Luijten/Meij 1990, p. 187, afb. b; Venetië/Washington 2018, pp. 175‑176, afb. 154.
[5] Vermeld in de inventaris van de Contarini Schenking (schenking van Bertucci Contarini, een nakomeling van Giacomo) in 1714; Hochmann 1987, p. 485, nr. 33 (als een moderne kopie); afgebeeld in een gravure van Giovanni Antonio Faldini in Anton Maria Zanetti's Delle antiche statue greche e romane, che nell'antisala della Libreria di San Marco, e in altri luoghi pubblici di Venezia si trovano, dl. I, pl. I, Venetië 1740 (online).
[6] Deze Romeinse sculptuur werd in 1523 door kardinaal Domenico Grimani aan de Venetiaanse Republiek geschonken. Het beeld was vanaf 1525 in het Dogepaleis te zien en bevindt zich nu in het Museo Archeologico Nazionale, inv. N 20. Volgens Davis 1984a, p. 33 zijn er slechts twee klassieke sculpturen die Tintoretto gebruikte, in tekeningen vastgelegd: de buste van Caesar (die niet meer als klassiek wordt beschouwd) en het hoofd van de keizer Vitellius, waaraan nog het hoofd van Laocoön (Vaticaanse Musea) kan worden toegevoegd (inv. I 69 en I 398, ook in de Collectie Koenigs. Die laatste tekening bevindt zich momenteel in Moskou; Elen 1989, nr. 398; Moskou 1995, nr. 127, afb.).
[7] Rossi (1975) en Rearick (2001) trokken als enige deskundigen de authenticiteit in twijfel; de eerste plaatste er een vraagteken bij en nam het werk op in de lijst met 'mogelijke' tekeningen, de laatste noemde het werk 'problematisch', zonder verdere uitleg te geven. De andere tekeningen bevinden zich in Florence (Gallerie degli Uffizi, inv. 17237 F r.; Tietze/Tietze‑Conrat 1944, nr. 1644, omstreeks 1580; Rossi 1975, p. 54, werkplaats), Edinburgh (National Galleries of Scotland, inv. D 1854), en Londen (British Museum, inv. 1913,0331.185).
[8] Inclusief drie in de Collectie Koenigs, inv. I 340, I 341 (recto en verso); Elen 1989, nr. 396; Moskou 1995, nr. 128, 129, afb. Andere tekeningen naar dit model bevinden zich onder meer in New York (Morgan Library & Museum, inv. 1959.17), en Londen (British Museum, vijf bladen, inv. 1885,0509.1656‑1660; Rossi 2011, pp. 58‑62, afb. 4‑10, allemaal Domenico Tintoretto; Marciari 2018, pp. 98‑101, afb. 68‑72, die al deze tekeningen rond 1570‑1580 dateert).
Alles over de maker
Jacopo Tintoretto (Jacopo Comin, Jacopo Robusti)
Venetië 1518/1519 - Venetië 1594
Jacopo Robusti werd Tintoretto (ververtje) genoemd, omdat zijn vader lakenverver was. Hij schijnt korte tijd bij Titiaan in de leer te zijn geweest. In 1539...
Bekijk het volledige profiel
