Studie van drie figuurgroepen

Auteur: Klazina Botke

Alessandro Casolani werkte het grootste deel van zijn leven in de omgeving van Siena, eerst in de werkplaats van Arcangelo Salimbeni (vóór 1567-1589), later samen met Cristoforo Roncalli (1552-1626). Hij verbleef enige tijd in Rome voor het bestuderen van antieke en eigentijdse meesters, wiens werken hij volgens zijn biograaf Baldinucci veelvuldig natekende: ‘delle quali fece infiniti disegni’.^[1] Dit blad, ooit slordig in vieren gescheurd en later op een doublure gerepareerd, toont drie figuurgroepen. De vrouw in het midden houdt een medaillon(?) vast, terwijl de man met tulband naast haar vooroverbuigt en een gesprek met haar lijkt aan te gaan. Links is een vrouw met kind afgebeeld, omringd door drie andere vrouwen en een man. Geheel rechts in de compositie zien we nog twee figuren prominent afgebeeld. Uit de groep omstanders valt vooral de jongen op die iets in zijn rechterhand vasthoudt. Welke gebeurtenis hier precies is uitgebeeld, is niet duidelijk. Er is enige gelijkenis te vinden tussen de meest rechter figuur, die de handen gevouwen heeft, en de staande figuur in Casolani’s roodkrijtstudie in Florence.^[2]

Stilistisch sluit het Rotterdamse blad, dat tot nu toe ongepubliceerd is, goed aan bij andere pentekeningen van Casolani. De karakteristieke weergave van de handen en gezichten van de figuren vinden we bijvoorbeeld ook terug in het studieblad met een Maria-Tenhemelopneming, nu in New York.^[3] De toeschrijving aan Casolani, die ook al blijkt uit de naamsvermelding in het Grieks en uit het Latijnse schrift onder de tekening, is tevens bevestigd door Philip Pouncey in 1957.^[4] Het opschrift is aangebracht door een verzamelaar en ook Giorgio Vasari meldde al in zijn Vite (1568) dat vooral Florentijnse collectioneurs en geleerden graag het Grieks gebruikten.^[5] Hierdoor wordt deze anonieme verzamelaar in de literatuur ook wel aangeduid als de ‘learned Florentine collector’. Opvallend is dat Casolani’s naam hier op de voor- en achterzijde van het blad verkeerd is gespeld. Mogelijk was deze Florentijn toch niet geheel thuis in de klassieke taal. Byam Shaw (1976), die dezelfde soort annotaties aantrof op twaalf bladen in Christ Church, Oxford, doopte de inscriptie ‘the Greek Inscription’. Deze komt volgens Lugt op 23 verspreide tekeningen van diverse kunstenaars voor, vaak voorafgegaan door een nummer.^[6] Het Rotterdamse blad kan nu aan deze reeks worden toegevoegd.