Allegorische voorstelling met een knielende doge

Deze opmerkelijke monochrome olieverftekening op papier maakt deel uit van een omvangrijke groep van meer dan 100 gelijksoortige werken door Domenico Tintoretto. De meeste daarvan - 90 bladen - bevinden zich sinds 1907 in het British Museum en zijn afkomstig uit een uit elkaar gehaald verzamelaarsalbum dat in 1682 in Rome werd samengesteld door de Marchese Del Carpio.^[1] Daarnaast wist verzamelaar Franz Koenigs uit onbekende bron een kleine groep van zes olieverfschetsen uit hetzelfde album te verwerven, waarvan er vier nu in Rotterdam zijn en twee in Amsterdam.^[2] Tot dusver werd het huidige blad alleen gepubliceerd door Tietze/Tietze-Conrat (1944), die het beschouwden als een eerste idee voor een votiefschilderij van doge Giovanni Bembo (bewindsjaren 1614-1618) dat zich in de gang naar de Sala del Maggior Consiglio in het Dogepaleis in Venetië bevindt

Hoewel de tekening niet op dit schilderij lijkt - behalve dan dat de figuur ook knielt, maar dan spiegelbeeldig - zou het onderwerp wel hetzelfde kunnen zijn: een bebaarde doge, herkenbaar aan zijn bontmantel, vlak voordat hij wordt gekroond. Een staande figuur links op de achtergrond houdt de corno dogale (het hertogelijke hoofddeksel) voor zich uit, terwijl hij wordt afgeleid door de figuur helemaal links. De twee worden met elkaar verbonden door een engel die boven hen zweeft. De grote figuur die voor de nieuwgekozen doge knielt, is wellicht een personificatie van de stad Venetië. De groep in de linkerhelft van de compositie staat los van die in de rechterhelft, waar bovenaan een figuur in aanbidding voor een op de wolken zittende figuur, vermoedelijk Christus, knielt. Uiterst rechts onderaan staat een man die een boek tegen zijn linkerheup houdt en zijn rechtervoet laat rusten op de nek van een vastgebonden, op zijn buik liggende gevangene. Hij wordt benaderd door een naakt kind dat hem iets geeft. Mogelijk zinspeelt dit tafereel op Bembo’s belangrijke overwinning op de Ushok-piraten uit het Kroatisch Senj, die decennialang een ernstige bedreiging hadden gevormd voor de Venetiaanse koopvaardij. Deze olieverfschets zou dus inderdaad het prima idea voor het schilderij kunnen zijn, een uitgangspunt dat later heroverwogen en radicaal getransformeerd zou worden tot een gecentreerde compositie waarbij de rechterhelft van de tekening volledig achterwege werd gelaten. Verrassend genoeg bestaan er geen andere tekeningen gerelateerd aan dit onderwerp of deze compositie.