Profielportret van Valerio Belli

Noten

^[1] Voorheen in de Collectie Kenneth Clark, New York, ca. 1517-1520, olie op paneel, 12,5 cm (diam.), Madrid, Abelló Collectie. Zie Londen 1983, pp. 174-175, nr. 142; Rome 2020, pp. 266-267, nr. V.46; Londen 2022, pp. 266-267, nr. 77. 

^[2] Anoniem, mogelijk Valerio Belli (?), ca. 1530-1540, marmer, 54,1 x 45 x 10 cm, Londen, Victoria and Albert Museum, inv. A.4-1932. Zie Pope-Hennessy 1964, dl. 2, pp. 488-489, nr. 517, dl. 3, afb. 513 (Florentijnse school); Burns/Collareta/Gasparotto 2000, pp. 271-273, nr. 3 (anoniem); Donati 2004, p. 15 (Michelangelo); Davis 2007, pp. 269-271 (Belli?).  

^[3] Een van de beste kopieën van dit medaillon in lood of brons wordt in Washington bewaard: lood, 4,79 cm (diam.), Washington, National Gallery of Art, inv. 1957.14.1312; Zie Attwood 2003, pp. 231-232, nr. 414; Graham Pollard 2007, pp. 448-449. Vanwege de matige uitvoering schrijft Davis (2007, pp. 263-264 en noot 52) het toe aan Camillo Mariani, ca. 1590, waarmee het dus na de dood van Belli zou zijn gemaakt. De toeschrijving aan Belli zelf werd ook afgewezen door Burns/Collareta/Gasparotto 2000, p. 196.  

^[4] Burns/Collareta/Gasparotto 2000, pp. 41-42, 62-63, 161-162, 267-275. De tekening is ook meerdere malen beschouwd als een voorstudie voor het medaillon: Kris 1929, dl. 1, pp. 56, 165, dl. 2, pl. 218; Rotterdam/New York 1990, p. 177, nr. 63; Florence 2000, p. 14, nr. 5a en 5b; Gnann 2007, p. 175. Volgens Charles Davis leunt de iconografie van Valerio Belli op slechts twee prototypen: het medaillon en de Rotterdamse tekening (Davis 2007, p. 264). Kurz (1937, p. 38), Prinz (1966, p. 132, nr. 114) en Gardner von Teuffel (1987, p. 665, afb. 12) relateren de tekening aan het medaillon, maar ook aan het reliëf en de houtsnede en zelfs aan Rafaëls portret. 

^[5] Het maakproces van deze portretgravures is inmiddels goed gedocumenteerd: zie de recente publicaties van Moretti 2018, passim en Parijs/Stockholm 2022, pp. 83-84.  

^[6] Dat Vasari het blad daadwerkelijk in bezit had wordt bevestigd door de recente studie in Parijs/Stockholm 2022. Zie ook Kurz 1937, p. 38, pl. 34; Prinz 1966, p. 132, nr. 114. Shearman en Gasparotto (in Burns/Collareta/Gasparotto 2000, p. 270, cat. 2) zijn de enigen die dit verwerpen.  

^[7] Slechts drie monturen worden nu met enige zekerheid aan Vasari toegeschreven. De meeste monturen die in de kringen rond hem werden vervaardigd zijn vermoedelijk van de hand van Jacoppo Zucchi, een vaardige tekenaar en een van Vasari’s belangrijkste medewerkers; Parijs/Stockholm 2022, p. 16. Licia Collobi Ragghianti opperde als maker van deze montuur C. Gherardi (Collobi Ragghianti 1972, p. 51; Collobi Ragghianti 1974, p. 126); haar suggestie werd overgenomen in Rotterdam/New York 1990, p. 178, nr. 63.  

^[8] Parijs/Stockholm 2022.  

^[9] Volgens Rotterdam/New York 1990, p. 178, nr. 63, is het mogelijk dat de inscriptie inderdaad Vasari’s toeschrijving toont en moet deze geschreven zijn toen de tekening al wel gemaakt maar nog niet gemonteerd was. Zie ook Hans van der Windt, in Florence 2000, p. 14, nr. 5a en 5b.  

^[10] Aangezien de initialen of een cijfer van Dezallier d'Argenville op de tekening ontbreken (zie L.2951), blijft dit een veronderstelling in navolging van de Woodburn-catalogus. De hypothese van Labbé en Bicart-Sée (1996, p. 174) dat het werk zich tussen de tekeningen van Parmigianino bevond in lot 107 of 496 van Dezallier d'Argenville’s veiling is niet houdbaar omdat zij zich baseerden op een latere toeschrijving die pas in 1865 werd geopperd (zie Weigel). De tekening werd in de achttiende eeuw en tot de veiling in 1850 aangemerkt als een werk van Pordenone of Michelangelo. Neem bijvoorbeeld lot 3 (‘quatre belles études de figures dessinées à la plume, & une à la sanguine par Michel-Ange Buonaroti’), of de lots 156-158 met onder meer tekeningen van Pordenone. 

^[11] Inventaris van de tekeningen van oude meesters uit de collectie van Sir Thomas Lawrence, getranscribeerd door het Comité van de Burlington Fine Arts Club naar het manuscript dat zich bevond in de bibliotheek van de Club, 1927; Londen 1836, nr. 39; Catalogue des Tableaux anciens et modernes de Diverses écoles et statues formant la Galerie de feu sa Majesté Guillaume II, roi des Pays Bas, La Haye, De Vries, Roos, Brondgeest, 12-20 augustus 1850, lot 164; nadien gepubliceerd in Joannides 2007, Appendix 2, A, p. 408, nr. 28 (26); B, pp. 415-416; D, p. 424, nr. 164. 

^[12] Shearman en Gasparotto in Burns/Collareta/Gasparotto 2000, pp. 270-271, nr. 2.  

^[13] Kris 1929, dl. 1, pp. 56, 165, dl. 2, pl. 218.  

^[14] Suida 1929, p. 237. 

^[15] Collobi Ragghianti 1974, p. 126. Volgens haar was de tekening zelf afgeleid van een van de bekende beeltenissen van Belli. Zie ook Burns in Burns/Collareta/Gasparotto 2000, pp. 38, 41.  

^[16] Weigel 1865, p. 412, nr. 4939: school van Parmigianino. 

^[17] Oberhuber 1963, p. 3, onder nr. 7. Op grond van een vergelijking met Parmigianino’s getekende zelfportret in de Albertina in Wenen.  

^[18] Met name Gnann 2007, p. 445, nr. 599. 

^[19] Rotterdam/New York 1990, p. 177, nr. 63; Gnann 2007, p. 317. 

^[20] Interessant is dat Belli kort na 1527 Parmigianino’s beroemde schilderij Zelfportret met de spiegel van Pietro Aretino kocht (Wenen, Kunsthistorisches Museum, Gemäldegalerie, inv. 286). 

^[21] Rotterdam/New York/Fort Worth/Cleveland 1990, pp. 177-178, nr. 63; Gnann 2007, p. 317. 

^[22] Rood krijt, 139 x 230 mm, New York, Metropolitan Museum of Art, inv. 1973.321.  

^[23] Rood krijt, 172 x 140 mm, Moskou, Pushkin Museum, inv. P-6190 verso.