Jefta verdreven door zijn halfbroers en Jefta gevraagd als aanvoerder van de Israëlieten

Auteur: Yvonne Bleyerveld

In het tijdperk van de Rechters in het Oude Testament wordt Jefta, een krijgshaftig man uit Gilead, leider van de Israëlieten in hun oorlog tegen de Ammonieten. Aan de vooravond van de slag belooft hij God dat hij het eerste dat hem bij een behouden thuiskomst tegemoet komt, als brandoffer aan Hem zal opdragen. Wanneer hij na de overwinning in zijn woonplaats terugkeert, wordt hij door zijn dochter (en enige kind) met reidansen en trommels begroet. Op haar aandringen houdt Jefta zijn belofte aan God en offert haar (Richteren 11).

Op deze twee tekeningen van Pieter de Jode de Oude zijn drie andere episoden uit de geschiedenis van Jefta verbeeld. Op de eerste tekening wordt Jefta door zijn halfbroers uit Gilead verjaagd (Ri. 11:2). Op de achtergrond vragen de oudsten van Gilead hem terug te keren en hun aanvoerder in de strijd tegen de Ammonieten te worden (Ri. 11: 5-8). Dit gebeurde nadat Jefta naar het land Tob was gevlucht, waar een stel avonturiers zich bij hem aansloot. De tweede voorstelling toont Jefta’s gezantschap bij de koning van Ammon. Ze voeren een gesprek over het grondgebied van Israël waarop de koning aanspraakt maakt (Ri. 11:12-27).

Beide voorstellingen zijn ontwerptekeningen voor een serie van zes prenten met de geschiedenis van Jefta, waarvan er vijf werden getekend door De Jode en één – de derde uit de reeks – door Antonio Tempesta (1555-1630).¹ De tekeningen werden gegraveerd door Nicolaes Rijckmans, een graveur uit Edam die een leerling was van De Jode en in de jaren 1620-26 in Rubens’ atelier werkte.² Naast deze twee tekeningen – die ontwerpen zijn voor de eerste en tweede voorstelling in de reeks – is  alleen nog de voortekening voor de laatste prent bekend, Jefta offert zijn dochter, die zich in Leiden bevindt.³

Op beide tekeningen is goed te zien hoe de voorstelling eerst in zwart krijt (met hier en daar correcties) is getekend, vervolgens is vastgelegd met de pen en ten slotte voor de dieptewerking en plasticiteit met wassingen is voltooid. De blanco kaart op de tekening met Jefta’s gezantschap bij de koning van Ammon, die door twee boden wordt opgehouden en waarnaar de koning met zijn scepter wijst, is op de gravure een landkaart van Israël en het gebied van de Ammonieten geworden – ter ondersteuning van de gevoerde discussie.