Marcel Duchamp, Ready-Mades etc. (1913-1964)

Auteur: Bert Jansen

Vanaf 1962 tot zijn dood in 1968 heeft Marcel Duchamp contact met de Milanese galeriehouder Arturo Schwarz, die een oeuvrecatalogus over zijn werk voorbereidt. De publicatie Marcel Duchamp, ready-mades etc. (1913-1964) wordt uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling Omaggio a Marcel Duchamp in 1964 in de galerie van Schwarz bij de lancering van de reproducties in oplage van oorspronkelijke readymades. Misschien als antwoord op de veelgehoorde kritiek dat hij de commerciële kant op gaat, laat Duchamp op de bewaardoos van het boek een reproductie van Obligation de Monte Carlo afdrukken, een werk dat hij in 1924 had gemaakt en waarmee hij destijds buiten de kunsthandel om wilde opereren.

Op het omslag staat een afbeelding van Fountain, het urinoir dat Duchamp in 1917 signeerde met de naam R. Mutt en in datzelfde jaar tevergeefs inzond voor een tentoonstelling bij de pas opgerichte Society of Independent Artists in New York. De commissie dacht dat de inzending een flauwe grap was en wilde het urinoir niet accepteren, hoewel volgens de statuten niets geweigerd kon worden. Daarop publiceerden Duchamp en zijn vrienden Beatrice Wood, Henri-Pierre Roché en Louise Norton een pamflet over die onrechtmatige weigering met een foto van Alfred Stieglitz van het object in kwestie. Het schandaal maakte het werk beroemd. Deze ets van Fountain, gemaakt naar de foto van Stieglitz, is in wit afgedrukt op een zwarte ondergrond. Erboven staat: Un robinet original revolutionaire (Een originele revolutionaire kraan) en “renvoi miroirique”? (gespiegelde omkering?) Beneden staat: “un robinet qui s'arrète à couler quand on ne l'écoute pas” (een kraan die stopt met lopen als je er niet naar luistert). Enkele letters zijn in kleur gedrukt en vormen samen de woorden ‘urinoir’ en ‘urine’.

Verder bevat dit boek een afdruk op film van één van de drie foto’s die Duchamp in 1914 had gemaakt om de vorm te bepalen van de ‘tochtzuigers’, een onderdeel van Le Grand Verre (1915-1923). Op de achterkant staat een afdruk van een eerder werk van Duchamp: À la manière de Delvaux (Op de manier van Delvaux), een collage uit 1942 van een detail uit een schilderij van de Belgische kunstenaar Paul Delvaux van een spiegel waarin een vrouwenbuste is te zien. Die reproductie van een geschilderde spiegel omgaf Duchamp met een stuk zilverpapier waardoor het spiegelbeeld het effect kreeg van een foto.

Na Milaan reisde de tentoonstelling door Europa, met de inmiddels gefabriceerde readymades. In Nederland was zij te zien in het Gemeentemuseum Den Haag en het Van Abbemuseum in Eindhoven. Samen met de eerste oeuvrecatalogus van Robert Lebel van 1959 (Eau et gaz, à tous les étages) en de catalogus van de eerste overzichtstentoonstelling van Duchamp in 1963 markeert deze publicatie het begin van het hernieuwde succes van Duchamp, veertig jaar na het begin van zijn kunstenaarschap.^[1]