A l'infinitif (La boîte blanche) (In de onbepaalde wijs (De witte doos))

Auteur: Bert Jansen

In 1964 duiken in Frankrijk 79 aantekeningen van Marcel Duchamp op uit de periode 1912-1920 die niet zijn opgenomen in La boîte verte uit 1934 (zie p. 143). In 1967 publiceert Duchamp ze alsnog. Omdat de meeste aantekeningen zijn geschreven in de onbepaalde wijs (infinitief) geeft hij ze uit onder de titel À l’infinitif. Net als de aantekeningen uit La boîte verte laat hij ze in facsimile drukken en scheurt ze vervolgens op maat langs een mal met de contour van de originele papierfragmenten. Het portfolio wordt opgeborgen in een witte plexiglazen doos, vandaar de officieuze titel La boîte blanche. Op de cover plaatst Duchamp een zeefdruk van Glissière contenant un moulin à eau uit Le Grand Verre (1915-1923). Zoals een aantekening in La boîte verte vermeldt, gaat die ‘glissière’ of ‘slee’ oneindig heen en weer op het ritme van de monotone ‘litanie’ van de ‘vrijgezellen’. Duchamp brengt de nieuw ontdekte aantekeningen onder in zeven categorieën: Speculations, Dictionaries and Atlases, Color, Further References to the Glass, Appearance and Apparition, Perspective, the Continuüm. De aantekeningen in de map Further References to the Glass geven samen met de aantekeningen in La boîte verte inzicht in de associaties en verwijzingen die een rol speelden bij het bedenken van Le Grand Verre vanaf 1912 en tijdens het maakproces daarvan tussen 1915 en 1923.
           
De andere mappen behandelen thema’s die Duchamp en zijn kubistische collega-kunstenaars van de Section d’Or rond 1910 interesseerden. Dat waren bijvoorbeeld theorieën over de vierde dimensie zoals die destijds naar voren kwamen in boeken als Traité élémentaire de géometrie à quatre dimensions (1903) van Elie Jouffret, Voyage au pays de la quatrième dimension (1912) van Gaston de Pawlowski, en ideeën over relativiteit en het belang van de hypothese in een bewijsvoering in publicaties van Henri Poincaré. Dit besef van relativiteit staat centraal in het oeuvre van Duchamp. De vierde dimensie legde Duchamp uit met een vergelijking.^[1] Zoals een driedimensionaal object zichtbaar is in de tweede dimensie als een schaduw op een vlak, zo is de derde dimensie volgens Duchamp op te vatten als een schaduw van de vierde dimensie. Die vierde dimensie beschouwde Duchamp overigens als virtueel, als een hypothese in het domein van de kunst. De enige zintuigelijke ervaring van de vierde dimensie was volgens hem te vinden in de erotiek.