Studie voor een knielende Christus in de hof van Gethsemane

Laden...

Bedankt, je vraag is verzonden.

Helaas, er is iets mis gegaan met het verzenden van je vraag. Probeer het aub nog eens.

High-res beeldmateriaal aanvragen

Specificaties

Titel	Studie voor een knielende Christus in de hof van Gethsemane
Materiaal en techniek	Pen en penseel in bruine en zwarte inkt, wit gehoogd, op bruin geprepareerd papier, gedeeltelijk langs de contouren bijgesneden, gedoubleerd
Objectsoort	Tekening > Tweedimensionaal object > Kunstvoorwerp
Locatie	Dit object is in het depot

Afmetingen	Breedte 83 mm Hoogte 221 mm
Makers	Tekenaar: Anoniem Werkplaats van: Gerard David
Inventarisnummer	N 137 (PK)
Credits	Bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen (voormalige collectie Koenigs), 1940
Collectie	Tekeningen & Prenten
Verwervingsdatum	1940
Vervaardigingsdatum	in circa 1510-1520
Signatuur	geen
Watermerk	onmogelijk vast te stellen door de doublure (vV, ?P)
Conditie	de tekening is uitgesneden langs de contouren, beschadigingen langs de rechterzijde, reparatie van diagonale scheur
Inscripties	'Albertino Fiorentino' (verso, middenonder, in pen in bruine inkt), '40' (verso, linksonder, in potlood)
Verzamelaar	Franz Koenigs
Merkteken	Comte Saint-Germain ? (L.2347), A. Grahl (L.1199), J.D. Böhm (L.272), F.W. Koenigs (L.1023a)
Tentoonstellingen	Rotterdam 1948, no. 35 (Gerard David); Brugge 1949, no. 51 (toegeschreven aan Gerard David); Londen 1949, no. 38
Onderzoek	Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw
Literatuur	Baldass 1937, p. 49 (Gerard David?); Mundy 1990, p. 68 (niet Gerard David); Ainsworth 1998, pp. 38-40, 241, ill. 48 (atelier Gerard David, Adriaen Isenbrant?); M. Monfort in Jacquot/Lavallee 2009, p. 28, onder nr. 6; Collection Catalogue 2012 (online)
Materiaal	Papier > Plantaardig materiaal > Organisch materiaal > Materiaal > Materiaal en techniek Pen > Kunstenaarsmateriaal > Materiaal > Materiaal en techniek Penseel > Kunstenaarsmateriaal > Materiaal > Materiaal en techniek Zwarte inkt > Inkt > Kunstenaarsmateriaal > Materiaal > Materiaal en techniek Bruine inkt > Inkt > Kunstenaarsmateriaal > Materiaal > Materiaal en techniek
Object	Tekening > Tweedimensionaal object > Kunstvoorwerp
Techniek	Gehoogd > Schildertechniek > Techniek > Materiaal en techniek Doubleren > Gedoubleerd > Toevoegen en verbinden van materialen > Algemene techniek > Techniek > Materiaal en techniek Prepareren > Geprepareerd > Vormtechniek > Algemene techniek > Techniek > Materiaal en techniek

Entry bestandscatalogus Vroeg Nederlandse tekeningen uit de 15e en 16e eeuw

Auteur: Judith Niessen

De knielende figuur in deze tekening kan in verband worden gebracht met een schilderij van Gerard David in Strasbourg, waarop Christus op de olijfberg is uitgebeeld, 1510-20 gedateerd.¹ Hierop is Christus even groot afgebeeld en in vrijwel dezelfde houding te zien. Alleen de plooival is iets gewijzigd en in de tekening overlapt de rechterhand de linkerduim. Ondanks de hoge kwaliteit, is Gerard David zelf vermoedelijk niet de maker ervan. Zo is Davids kenmerkende nauwgezette manier van arceren, die hij gebruikte voor de modellering van zijn figuren, hier nauwelijks aanwezig. Daarnaast verschillen de de vloeiend getekende lange, rechte vingers van deze Christus met de knokige vingers die we kennen van zijn handenstudies.² De tekening is waarschijnlijk rond dezelfde tijd vervaardigd door een getalenteerde medewerker in Davids werkplaats. De vloeiend getekende lijnen zonder enige verbeteringen wijzen erop dat hij zich baseerde op een voorbeeld, wellicht het schilderij in Strasbourg.

Het blad is getekend in chiaroscuro. Deze techniek, die zijn oorsprong kent in Italië, werd pas in het laatste kwart van de zestiende eeuw in de Nederlanden geïntroduceerd.³ Dergelijke tekeningen werden met een donkere inkt op een donker (vaak bruin of blauw) gekleurd blad vervaardigd, waarna de voorstelling werd gehoogd met wit. Door de grote tegenstelling in kleurtonen is het een uitstekend middel om de werking tussen licht en donker weer te geven. Christus op de olijfberg is een gebeurtenis die zich ‘s nachts tegen een donkere achtergrond afspeelt. Deze figuur was dan ook bijzonder geschikt om in deze techniek te worden getekend. De witte hoogsels suggereren hier het licht dat van achter op Christus schijnt, terwijl de schaduw van zijn plooien extra is aangezet door de dicht op elkaar geplaatste arceringen die samen bijna een geheel vormen. De tekening diende waarschijnlijk als een uitgewerkt model, dat een schilder van een van de versies van Christus op de olijfberg nauwkeurige informatie verschafte over de licht-donker werking van het prototype.⁴ Meerdere schilderijen met deze compositie zijn door anonieme kunstenaars uit de werkplaats of omgeving van Gerard David vervaardigd; twee daarvan laten exact dezelfde plooival en de wegvallende linkerduim zien.⁵

[caption id="attachment_14640" width="523" align="alignleft"]

fig. 1 Gerard David, Christ's Agony in the garden of Gethsemane, 16th century. Strassbourg, Musée des Beaux Arts, inv. no. 465 [/caption]

Noten

¹ Strasbourg, Musée des Beaux-Arts, inv. nr. 465. Jacquot/Lavallee 2009, nr. 6, ill. Ainsworth en Friedländer voor haar, beschouwden het schilderij als een werkplaatsproduct, mogelijk van de hand van Adriaen Isenbrant. Zij herzag haar mening naar aanleiding van uitvoerige studie van het schilderij zelf. Zij meent nu dat Gerard David zelf verantwoordelijk is voor deze Christus op de olijfberg. E-mail correspondentie Maryan Ainsworth 2012.

² Ainsworth 1998, p. 39. Zie bijvoorbeeld het schetsblad in metaalstift op geprepareerd papier met daarop een Studie van hoofden en handen, Parijs, Musée du Louvre; Ainsworth 1998, p. 16, ill. 14.

³ Hugo van der Goes lijkt een van de eersten te zijn die deze techniek in de Nederlanden gebruikte. Zijn Jacob en Rachel is daarvan een voorbeeld. Oxford, Christ Church Picture Gallery, inv. nr. 1335. Antwerp 2002, nr. 30, ill.

⁴ In chiaroscuro getekende modellen voor glasvensters hadden dezelfde functie. Wood 1998, p. 109.

⁵ Foto’s onder Adriaen Isenbrant RKD: veiling (Mr. X), Brussels (Trussart), 19 november 1956, onbekend nr.; veiling, Londen (Sotheby’s), 16 december 1981, nr. 107. Andere schilderijen zijn vermeld in ENP XI, 1976, p. 84, nr. 154 en gedocumenteerd in het RKD, Den Haag. Dezelfde Christusfiguur is tot aan zijn middel afgebeeld in één van de miniaturen op het Stein Quadriptych dat door Simon Bening en zijn werkplaats is vervaardigd. Baltimore, Walters Art Museum, inv. nr. W.442; Los Angeles/London 2003, pp. 458-460, nr. 146, ill.

Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw

Toon catalogustekst Verberg catalogustekst