Compositiestudie voor ‘Het wonder van de Madonna van de sneeuw'

Auteur: Albert Elen

Dit is een van acht compositiestudies door Maganza uit een groep van dertien bladen die in 1935 met de Collectie Koenigs naar Rotterdam kwam (S 18‑30). De bladen werden destijds aan El Greco (1541‑1614) toegeschreven, maar de meeste worden inmiddels beschouwd als werken van Alessandro Maganza. Alle hebben dezelfde stilistische kenmerken en een aantal kan aan schilderijen van diens hand worden gerelateerd (zie de beschrijving van S 20).

Deze tekening is typisch voor Maganza: een voorbereidende studie in zwart krijt die deels in pen in vlotte, wervelende lijnen is opgewerkt, bijna zonder anatomische modellering en met hoofden die slechts globaal zijn aangeduid. Aan de rechterkant bakent een verticale streep in zwart krijt het formaat van het ontwerp af. De staande compositie is ingedeeld in twee lagen: boven een groep van zes figuren in de wolken, onder een paus die onder een baldakijn naar een plattegrond van een kerk vóór hem kijkt. Links van de paus staan een bisschop en een kardinaal, te herkennen aan hun hoofddeksels, en rechts van hem een figuur die naar de plattegrond wijst. We danken de identificatie van dit mysterieuze tafereel aan Matarrese (2002): Het wonder van de sneeuw.

Volgens een oude christelijke legende had een rijke Romeinse aristocraat genaamd Giovanni op 5 augustus 352 een droom waarin Maria hem opdroeg een kerk te bouwen op de plek waar hij de volgende ochtend sneeuw zou vinden. Hij zocht contact met paus Liberius, die hetzelfde had gedroomd, en inderdaad troffen ze op de Monte Esquilino sneeuw aan, een wonder in de zomerse hitte. In deze tekening lijkt de paus met Giovanni in gesprek over een plattegrond voor de kerk die de laatste zojuist in de verse sneeuw heeft getekend. De aristocraat liet de kerk op eigen kosten bouwen en noemde haar de Basilica Liberiana, naar de paus. Tachtig jaar later liet paus Sixtus III de kerk herbouwen en uitbreiden en kreeg ze de naam Santa Maria Maggiore. In de Rotterdamse tekening is Maria, de 'Madonna della neve', afgebeeld in de wolken, vergezeld van engelen. Het schilderij waar Maganza deze compositiestudie voor maakte, is verloren gegaan, maar werd in 1760 door Giovanni Battista Carboni (1725‑1790) geïdentificeerd als Miracolo di Santa Maria della Neve in de kerk van de Madri Cappuccini in Brescia, een werk dat in de inventaris van schilderijen en beeldhouwwerken van de stad volledig stond omschreven.^[1]