De Andere Helft. Vrouwen in de Nederlandse kunstwereld 1780-1980

In Museum Boijmans Van Beuningen worden momenteel meerdere onderzoeken uitgevoerd met betrekking tot het vrouwelijke perspectief, genaamd De Andere Helft. Dit onderzoeksprogramma, dat sinds 2021 actief is, is een samenwerking tussen het Rijksmuseum Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis en Museum Boijmans Van Beuningen.

De missie van De Andere Helft is om het bewustzijn, de kennis en de zichtbaarheid van vrouwen in de Nederlandse kunstwereld tussen 1780 en 1980 te vergroten. Het doel van dit onderzoek is om vrouwen als vanzelfsprekend onderdeel te maken van de geschiedenis van de beeldende kunst en vormgeving in Nederland. In Museum Boijmans Van Beuningen zijn talloze onderbelichte verhalen te vinden van belangrijke vrouwen die het museum hebben opgebouwd en ondersteund.

Wist je bijvoorbeeld dat ons restaurant Renilde vernoemd is naar Renilde Hammacher-Van den Brande (1913-2014)? Zij was van 1962 tot en met 1978 conservator moderne kunst en verantwoordelijk voor de vorming van onze beroemde collectie surrealistische kunst.

Momenteel zijn er twee lopende onderzoeken in het museum die vallen onder het onderzoeksprogramma De Andere Helft:

Bestandscatalogus Schilderijen Vrouwelijke kunstenaars 1789-1914

De collectie negentiende-eeuwse schilderkunst kent een bescheiden aantal schilderijen van vrouwelijke kunstenaars. We bezitten werken van ooit beroemde schilders, zoals Gerardina Jacoba van de Sande Bakhuyzen (1826-1895), Margaretha Roosenboom (1843-1896), Thérèse Schwartze (1851-1918) en Jacoba van Heemskerck (1876-1923). Deze schilderijen zijn van hoge kwaliteit, en enkele daarvan, zoals het schilderij Schaftuurtje (1885) van Wally Moes (1856-1918), worden beschouwd als het beste werk van de kunstenaar. Helaas zijn deze schilderijen in de laatste decennia in de vergetelheid geraakt, hoewel ze ooit veel lof kregen. Om recht te doen aan de kunstenaars en hun oeuvre, zullen we in 2023 een online bestandscatalogus publiceren met gedetailleerde beschrijvingen van deze kunstwerken, aangevuld met de digitale ontsluiting van een aantal werken op papier die we van deze kunstenaars in de collectie hebben. Dit onderzoek wordt mogelijk gemaakt door de 'Coronaregeling Medewerkers Collectiebeleid' van het Mondriaan Fonds.

Nagelaten. Vrouwelijke schenkers en legatoren aan Museum Boijmans Van Beuningen (1849-heden)

De collectie van Museum Boijmans Van Beuningen bestaat voor een groot deel uit schenkingen van verzamelaars, zoals het legaat van Frans Boijmans, de prentencollectie van Johan Bierens de Haan of de mode en hedendaagse kunst van Han Nefkens. Ondanks dat een op de vijf verzamelaars een vrouw was, weten we maar weinig over deze vrouwen of hebben we er in het verleden weinig aandacht aan besteed. Een voorbeeld hiervan is het schilderij Lyrisches (1911) van Wasilly Kandinsky, dat onderdeel uitmaakt van de Hoogtepuntenpresentatie in Depot Boijmans Van Beuningen. Dit kunstwerk werd gelegateerd door Marie Tak van Poortvliet (1871-1936), een van Nederlands belangrijkste verzamelaars van moderne kunst. Dit is slechts één voorbeeld uit de rijke geschiedenis van het museum, waar de collectie voor een groot deel is opgebouwd door particuliere schenkingen en legaten. Om meer inzicht te krijgen in de vrouwen die hebben bijgedragen aan de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen, wordt er onderzoek verricht onder de noemer Nagelaten. Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door de NWO Museumbeurs.

In de jaren tot de heropening van het museum is het onderzoek naar de rol van vrouwen in relatie tot het museum een belangrijke onderzoekslijn die zal resulteren in het beter registreren van belangrijke vrouwen in de collectie, kunstenaars, vormgevers, schenkers en legatoren, en in het permanent en vanzelfsprekend vertellen van andere, meer inclusieve verhalen over de collectie in de nieuwe opstelling en toekomstige presentaties en publicaties.