Restaureren in een tentoonstellingszaal: Salvador Dalí
Van 12 juni tot 8 september 2010 vindt de restauratie van Salvador Dalí’s grote drieluik ‘Landschap met touwtjespringend meisje’ uit 1936 plaats in een van de tentoonstellingszalen. Het is voor het eerst dat het museum een restauratie uitvoert in aanwezigheid van publiek. De restauratoren van het drieluik komen tot een wel heel verbazingwekkende ontdekking...
Het drieluik 'Landschap met touwtjespringend meisje' uit 1936 maakt deel uit van een belangrijk bruikleen aan het Palazzo Reale in Milaan: zes schilderijen en één sculptuur. Alle werken worden ten behoeve van de tentoonstelling geconserveerd en presentabel gemaakt.
De openbare restauratie wordt met grote belangstelling gevolgd door museumbezoekers, wat onder andere blijkt uit het enthousiasme tijdens het wekelijkse vragenuurtje en de persaandacht.
Gelukkige jeugdherinnering
Dit drieluik maak Dalí voor het huis van Edward James, de excentrieke Engelsman die hem financieel ondersteunt. Het meisje dat touwtjespringt symboliseert een gelukkige jeugdherinnering. De figuren rechts - waarvan één half skelet - zouden Dalí en zijn overleden oudere broer kunnen zijn, naar wie hij vernoemd is.
Restauraties
Twee schilderijen ondergaan een restauratie, te weten het grote drieluik en het schilderij ‘Espagne’ uit 1938.
Een andere restauratie van een werk van Dalí, is begonnen in 2008 en is in 2010 voltooid. Het betreft ‘Een paar met het hoofd vol wolken’ uit 1936. Omdat dit werk zeer fragiel is, reist het niet naar Milaan.
Salvador Dalí, Een paar met het hoofd vol wolken, 1936, olieverf op paneel, aankoop met steun van: Vereniging Rembrandt 1979
Balans
Aanvankelijk is het doel van de restauratie om de twee zijpanelen in balans te brengen met het middenpaneel van Dalí’s triptiek. Deze balans is zoek, omdat de zijpanelen in relatief goede staat zijn terwijl het middenpaneel in een slechte conditie verkeert. In het doek van het middenpaneel bevinden zich gerepareerde scheuren en zijn overschilderingen nagedonkerd. Bovendien is het onderste gedeelte later aan het doek toegevoegd. Doordat het middendeel een andere restauratiegeschiedenis kent dan de zijluiken, is het drieluik sterk uit balans. Doel van de restauratie is de eenheid van de drie doeken zoveel mogelijk te herstellen.
Restauratie: Salvador Dalí’s ‘Landschap met touwtjespringend meisje’. Museum Boijmans Van Beuningen restaureert in 2010 een van zijn topstukken uit de collectie, het monumentale drieluik ‘Landschap met touwtje springend meisje’ (1936) van de surrealist Salvador Dalí. Meer informatie
Bombardement en rigoureuze restauratie
De scheuren blijken het gevolg van een bombardement op Londen in de Tweede Wereldoorlog. Het drieluik bevindt zich op dat moment in het Londense huis van Edward James, dan eigenaar van het kunstwerk. Het bombardement tast alleen het middendeel aan, dat deel wordt naar James’ landgoed in Sussex overgebracht. De zijpanelen blijven onbeschadigd en worden in 1958 aan de Tate Gallery uitgeleend. Een restauratie van de zijluiken vindt plaats in 1972, vlak voordat het gehele drieluik in het Museum Boijmans Van Beuningen terechtkomt. Het middenpaneel wordt al in de jaren 60 gerestaureerd: de nagedonkerde overgeschilderde gedeeltes en de toevoeging zijn daarvan waarschijnlijk het resultaat.
Wist je dat
het drieluik speciaal is gemaakt voor het huis van Edward James? James was een excentrieke rijke Engelsman die verschillende surrealistische kunstenaars financieel ondersteunde. Op het schilderij ‘La reproduction interdite’ van René Magritte is James zelfs afgebeeld!
Bijzondere ontdekking
De restauratoren van het drieluik ‘Landschap met touwtjespringend meisje’, van de Spaanse kunstenaar Salvador Dalí, komen tot een wel heel verbazingwekkende ontdekking: oorspronkelijk waren niet alleen de twee zijluiken, maar alle drie de delen van het schilderij omlijst. Ergens tussen de Tweede Wereldoorlog en de restauratie moet de lijst van het middenpaneel verloren zijn gegaan. Oorspronkelijk, zo ontdekken de restauratoren, waren alle onderste delen van alle panelen afgedekt met een lijst.
Toch wordt de triptiek heel lang tentoongesteld zonder omlijst middengedeelte. Hierdoor hangen de drie delen aan de onderzijde niet op gelijke hoogte. Op basis van de oorspronkelijke lijsten van de zijluiken wordt de lijst van het middendeel gereconstrueerd.
Schokkende verandering
Na zorgvuldig onderzoek wijden de restauratoren zich aan de lastige taak een nieuwe lijst te maken voor het middendeel; een lijst die het origineel zo goed mogelijk benadert, maar die ook makkelijk te demonteren is en niet overheerst. Door deze nieuwe lijst wordt het drieluik weer volledig omkleed en ogen de verschillende delen weer even lang, net als bij het origineel uit de jaren 30. Het is een schokkende verandering voor sommige trouwe museumbezoekers, die de ongelijke delen juist zagen als kenmerkend voor het eigenzinnige werk van Dalí.
Transport: Salvador Dalí. Deze video biedt een blik achter de schermen bij een groot kunsttransport. Meer informatie
Dalí op reis
Het drieluik ‘Landschap met touwtje springend meisje’ van Salvador Dalí gaat in mei 2016 op reis. Het schilderij is dan te zien in de tentoonstelling ‘Surreal Encounters | Collecting the Marvellous’ in The Scottish National Gallery of Modern Art.
In het voorjaar van 2017 komt het kunstwerk weer terug naar Museum Boijmans Van Beuningen nadat het voor dezelfde reizende tentoonstelling in Hamburg is geweest. In de tentoonstelling ‘Gek van surrealisme’ is het schilderij van Dalí te zien naast vele andere werken van de eerste generatie surrealisten, onder andere van René Magritte, Max Ernst en Joan Miró.
In de winter van 1970-1971 was er een grote Dalí-tentoonstelling in Museum Boijmans Van Beuningen. Zie hieronder onze film over deze bijzondere man in Rotterdam en de vrouw die hem hiernaar toe bracht.