Twee kwetsbare Picabia's
In de Kunst Studio van het Museum Boijmans Van Beuningen bevindt zich een open restauratieatelier. Vanachter glas kun je zelf aanschouwen hoe restauratoren twee kwetsbare schilderijen van Francis Picabia opknappen.
Twee kwetsbare Picabia's
In het restauratieatelier wordt op dinsdag, woensdag en vrijdag (onder voorbehoud) gewerkt aan twee schilderijen van Francis Picabia. 'Egoïsme' en 'Gevaar van de kracht' zijn aangevraagd voor belangrijke Picabia-overzichtstentoonstellingen in Zürich en New York. Museum Boijmans Van Beuningen wil ze graag uitlenen, maar ze zijn op dit moment te kwetsbaar om te reizen. Daarom is besloten de kunstwerken te conserveren en restaureren.
Beide schilderijen zijn eerst uitvoerig onderzocht, niet alleen met het blote oog, maar ook met een microscoop, speciale röntgenanalyse (MA-XRF), UV-fotografie en door verfmonsters te nemen. De verf bleek op sommige plekken (bijna) los te laten en het oppervlak van de schilderijen is vervuild. Ook kwam aan het licht dat een chemische reactie van de verf problemen veroorzaakt. De restauratoren werken hier aan de reiniging van de schilderijen, consolidatie (vastzetten) van de verf en stabilisatie van de verflagen, het vullen van lacunes en retouchering.
Danger de la Force (1947-1950)
Dit schilderij heeft een aantal opvallende scheuren in de verflaag, waarvan een aantal zeer kwetsbaar is en consolidatie nodig heeft. Daarbij zijn er lacunes (gaten en afgevallen stukjes) en zichtbare retoucheringen (met name in de rode, roze en oranje delen). De oorzaak van veel van de problemen ligt in de slechte onderlinge hechting van de verflagen, ook wel ‘delaminatie’ genoemd, een fenomeen dat vaker voorkomt bij meerdere verflagen.
Detail van Danger de la Force (1947-1950)
Dit schilderij heeft een aantal opvallende scheuren in de verflaag.
Een technisch verhaal
Met de digitale Hirox-microscoop en een MOPAS-statief kunnen schilderijen bij een extreme vergroting (tot 7000x) bekeken worden. Dit kan omdat de microscoop is uitgerust met een systeem waarmee het probleem van een beperkte scherptediepte wordt overwonnen.
XRF, X-ray fluorescence spectroscopy (XRF), is een methode waarbij een röntgenstraal met extra veel energie op een schilderij wordt gericht, waardoor sommige atomen op die plek onstabiel worden. De elektronen verspringen en wanneer ze terugvallen komt er straling vrij. De weerkaatste straling (de fluorescentie) wordt gemeten en dat is waar het om gaat. Elk chemisch element reflecteert namelijk straling met een bepaalde hoeveelheid energie en zo kunnen de verschillende elementen in de verf worden geïdentificeerd.
Egoïsm (1947-1950)
De verf vertoont witte bolvormige uitbarstingen. Mogelijk gaat het om metaalzepen die uit de verf afkomstig zijn. Op de microscoopopnames is goed te zien dat wit materiaal door kleine barstjes naar buiten sijpelt en in sommige gevallen zelfs door de verflaag naar buiten breekt om daar bolletjes te vormen.
Het schilderij heeft twee signaturen: één in de linker benedenhoek en één midden onder. Picabia heeft waarschijnlijk in twee fasen aan het schilderij gewerkt en dit is vermoedelijk een van de redenen dat er problemen met de verflagen zijn.
Over Francis Picabia
Francis Picabia was een veelzijdige avant-gardist. Hij was nauw verbonden aan de surrealisten, die een kerncollectie van Museum Boijmans Van Beuningen vormen. Zijn werk varieert van impressionistisch en fauvistisch vroeg werk en figuratieve schilderijen van verleidelijke vrouwen, tot geestige op machines geïnspireerde geabstraheerde portretten van tijdgenoten en dadaïstisch werk. ‘Egoism’ en ‘Danger de la Force’ behoren tot zijn belangrijkste late abstracte schilderijen. Deze late werken kenmerken zich door de grote formaten en de dikke klodders verf waarmee Picabia schildert.
Tijdlijn
Juni 2014
Aanvraag bruikleen komt binnen
Mei 2015
Restauratie-advies van verschillende specialisten
Juni - augustus 2015
Onderzoek financiële haalbaarheid
September 2015 - januari 2016
Technisch vooronderzoek
Februari 2016
Start behandeling
April 2016
Afronding restauratie
Juni - september 2016
Picabia. A Retrospective in Kunsthaus Zürich
22 november 2016 - 5 maart 2017
Picabia. A Retrospective: Museum of Modern Art, New York
Maart 2017
Retourtransport naar Museum Boijmans Van Beuningen
Deze restauraties zijn mede mogelijk gemaakt door het MoMA in New York, het Kunsthaus Zürich die de werken in bruikleen hebben aangevraagd en door Stichting Fonds Familie van Beek, ter herinnering aan Herman van Beek, een van de oprichters van de steunstichting Stichting Museum Boijmans Van Beuningen in 1939.