Joep van Lieshout

Joep van Lieshout werd opgeleid aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en won in 1992 de prestigieuze Prix de Rome Beeldhouwen. Van Lieshout is de oprichter van Atelier Van Lieshout, waarmee hij sinds 1995 met zijn team werk maakt. De werken bewegen zich steevast op het grensvlak van kunst, design en architectuur.
Van Lieshout werkte in opdracht van ondere andere Museum Boijmans Van Beuningen, het Centraal Museum in Utrecht en het Museum of Modern Art in New York. Het Atelier Van Lieshout is gevestigd in een loods in het havengebied van Rotterdam.
Nadat Joep van Lieshout in 1985 als beeldhouwer afstudeerde aan de Kunstacademie Rotterdam, werd hij toegelaten tot de postacademische kunstopleiding Ateliers ’63. Daar begon hij heldere, geometrische sculpturen van staal, beton en hout te maken. Een goed voorbeeld is het kunstwerk TIM, dat uit een rechtopstaande houten biels en twee stoeptegels bestaat. De biels staat op een vierkante tegel met dezelfde omtrek. En ook bovenop het hout is een tegel gelegd. Op de pilaarachtige constructie die hierdoor ontstaat, heeft de kunstenaar met krijt het woord 'TIM' gezet. Deze afkorting staat voor Time Is Money. TIM vormt de opmaat naar Van Lieshouts latere, iconische werk, waaronder 12 stenen - 12 kratten, dat uit evenveel tegels als bierkratten bestaat. Per toeval ontdekte de kunstenaar dat een bierkrat van het merk Dommelsch even groot is als een betonnen stoeptegel. Deze ontdekking wakkerde zijn interesse in gestandaardiseerde verhoudingen en modulaire systemen aan.
In 1989 maakte Van Lieshout een reeks sculpturen waaraan thema’s als maatverhouding en serialiteit ten grondslag lagen. Een deel van deze beelden, die tevens als meubels gebruikt konden worden, verscheen in een ongelimiteerde oplage. Hiermee wilde hij de modernistische principes van originaliteit en uniciteit onderuit halen. De beelden konden besteld worden uit een commerciële folder en waren leverbaar in de standaardkleuren, rood, groen en blauw. Naast Bureau bezit het museum nog twee andere werken uit deze reeks: Bergmeubel en Tafel. Al deze objecten behoren tot de serie Hard Edge Furniture en houden het midden tussen vormgeving en kunst. In 1990 vervaardigde Van Lieshout de serie Soft Edge Furniture, waar wastafels, ligbaden en toiletunits deel van uitmaakten. Aangezien de opdrachtgever bepaalde hoe zijn ligbad of toilet eruit kwam te zien, werd de kunstenaar in zijn vrijheid beperkt.
In 1995 richtte de kunstenaar Atelier Van Lieshout (AVL) op, waarmee hij de mythe van de individuele kunstenaar ondermijnde. Immers, met deze benaming onderstreept Van Lieshout dat de kunstwerken met een team van medewerkers en assistenten worden gemaakt. AVL verwierf al gauw internationale bekendheid met de Mobile Homes: verrijdbare units die zo zijn ontworpen dat erin gewerkt en geleefd kan worden. In diezelfde periode verbouwde AVL een aantal zeecontainers tot werkplaatsen. Een daarvan is de Workshop for Weapons and Bombs (1998), waarin wapens en bommen konden worden gemaakt. AVL was van plan om een vrijstaat in de haven van Rotterdam op te richten en wilde er zeker van zijn dat het zich goed had bewapend. In dit kader maakten zij tevens de Mercedes met 57 mm kanon. Hiervoor transformeerde AVL zijn bedrijfsauto in een pick-up truck en voorzag het van een zelfgemaakt kanon. Na de moord op politicus Pim Fortuyn in 2002 nam de Rotterdamse politie diverse kunstwerken van AVL in beslag. Museum Boijmans Van Beuningen besloot de Mercedes met 57 mm kanon in de museumcollectie op te nemen waardoor het kunstwerk niet vernietigd werd.
Leven en dood zijn belangrijke thema’s in het oeuvre van AVL. Zo kunnen de monumentale en felgekleurde representaties van mannelijke en vrouwelijke voortplantingsorganen worden opgevat als vruchtbaarheidssymbolen. Een goed voorbeeld is het vleeskleurige en architectonische kunstwerk Wombhouse, dat uit een immense polyester baarmoeder en eierstokken bestaat. Elk onderdeel heeft zijn eigen functie. Zo fungeert de ene eierstok als toilet en is de andere een minibar met wijnglazen, flessen sterke drank en een champagnekoeler. Het belangrijkste onderdeel vormt de lichtroze baarmoederholte, die is ingericht met een groot en comfortabel bed. Bezoekers kunnen in het bed gaan liggen, waardoor de gelijkenis ontstaat met het ongeboren kind.
Wombhouse is vergelijkbaar met een zogeheten technische kern, het gedeelte van een gebouw waar alle complexe, technische aspecten samenkomen. ‘Ik heb deze normaliter rechttoe rechtaan dingen vervangen door de baarmoeder, een fantastisch ding, de bron van het leven en het doel van de lust. Het kunstwerk kan in een eenvoudige ruimte zonder faciliteiten worden neergezet. Zodra de stekker in het stopcontact gaat, wordt het een woonmachine, ofwel: een machine à habiter’, aldus Joep van Lieshout.1
Tot de meest recente werken behoort de monumentale installatie Tree & Bags die uit een zwartgeblakerde dode boom en zakken met ‘versteende’ lichaamsresten bestaat. Hoewel een boom doorgaans het leven symboliseert, verwijst deze boom naar de dood.


1 Van Kampen 2010-2, z.p.