Kerkdienst in de Nieuwe Kerk te Amsterdam (naar een schilderij van Emanuel de Witte)

Soms wordt een tekening verworven niet zozeer om zijn artistieke kwaliteiten, maar om de documenterende waarde voor een ander kunstwerk in de collectie. Dit geldt voor deze getekende kopie naar een schilderij van Emanuel de Witte, dat in 1894 voor het museum is verworven met het legaat J.J. van Vollenhoven (inv. 1990, nr. 7a). Het 1656 gedateerde schilderijtje stelt een kerkinterieur met een eredienst voor. De tekening werpt nieuw licht op de herkomst door de inscripties op de keerzijde waaruit blijkt dat het schilderijtje zich toen bevond in de collectie van Jan Snellen in Rotterdam, die we kennen van de in 2004 door ons museum verworven getekende groepsportret van Schouman, ook in deze selectie (nr. 2). Stolker moet zijn stadgenoot hebben gekend uit het culturele milieu en ze behoorden bovendien allebei tot de Remonstrantse geloofsgemeenschap. De legator en zijn vrouw (en nicht) M.C. Snellen van Vollenhoven waren achterkleinkinderen van Jan Snellen. Het schilderij is dus lang in de familie gebleven. Het is ongeveer vier centimeter minder hoog dan de kopietekening, en is dus mogelijk later ingekort, of Stolker is afgeweken van zijn voorbeeld omdat hij een hoger formaat meer recht vond doen aan de ruimtelijke werking van de architectuur. Dat het schilderij bij een vroege restauratie gekuist is van enkele details wordt duidelijk bij de vergelijking met de tekening. Daarin liggen prominent op de voorgrond de uitwerpselen van honden, die in die tijd ook in kerken vrijelijk hun behoefte konden doen. Ook vallen de tekeningen van kinderen op aan de voet van de zuil rechtsonder, die in het schilderij nu minder goed te zien zijn. [ tekst: Albert Elen ]