Paulus Bril is al op jonge leeftijd naar Rome getrokken. Daar assisteerde hij zijn oudere broer Matthijs bij opdrachten in het Vaticaan en elders in Rome en zette na diens dood in 1584 het werk alleen voort. Bril heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van het landschapgenre. Aanvankelijk beïnvloed door Muziano en Carracci, heeft Bril met zijn individuele, maniëristische stijl zelf invloed gehad op kunstenaars als Rubens en Claude Lorrain. Blijkens het opschrift heeft Bril deze tekening in 1595 in Rome gemaakt.
Specificaties
| Titel | Schets van een boom |
|---|---|
| Materiaal en techniek | Zwart krijt |
| Objectsoort |
Tekening (verso)
> Tekening
> Tweedimensionaal object
> Kunstvoorwerp
|
| Locatie | Dit object is in het depot |
| Afmetingen |
Hoogte 278 mm Breedte 204 mm |
|---|---|
| Makers |
Toegeschreven aan:
Paul Bril
|
| Inventarisnummer | N 43 verso (PK) |
| Credits | Bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen (voormalige collectie Koenigs), 1940 |
| Collectie | Tekeningen & Prenten |
| Verwervingsdatum | 1940 |
| Vervaardigingsdatum | in circa 1595 |
| Signatuur | 'Paulo Bril / in Romen 1595' gesigneerd, gedateerd en gelocaliseerd (middenonder, in pen in bruine inkt) |
| Watermerk | geen |
| Conditie | recto: linker- en onderrand beschadigd, gaatje bij de linkerrand, vlekken; verso: en vlekken en doorslag van inkt |
| Inscripties | '88' (verso, midden, in potlood), 'Paul Brill' (verso, linksonder, in pen in bruine inkt), 'L 35' (verso, rechtsonder, in potlood) |
| Verzamelaar | Franz Koenigs |
| Tentoonstellingen | Londen 1927, no. 540 (als Paul Bril); Rotterdam 1934, no. 4; Rotterdam 1988, no. 48; Florence 2000, no. 53; Rotterdam 2009-2010 (coll 2 kw 5) |
| Onderzoek |
Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw |
| Literatuur | Baer 1930, pp. 34, 95; Koomen 1934, pp. 305-306; Jansen/Luijten 1988, nr. 48, ill.; Boon 1992, p. 50, nr. 4; Wood Ruby 1999, p. 17, p.18, pp. 80-81, nr. 11, p. 94 (onder nr. 42), p. 141, nr. 204, p. 151, nr. 598 |
| Materiaal | |
| Object | |
| Geografische herkomst | Italië > Zuid-Europa > Europa |
| Plaats van vervaardiging | Rome > Italië > Zuid-Europa > Europa |
| Geografische herkomst | Zuidelijke Nederlanden > Nederlanden > West-Europa > Europa |
Entry bestandscatalogus Vroeg Nederlandse tekeningen uit de 15e en 16e eeuw
Auteur: Yvonne Bleyerveld
Door een heuvelachtig landschap met bomen rijdt een volgeladen hooiwagen. Links op de voorgrond zijn twee vrouwen met kinderen in gesprek. Door de ruïne rechts vallen stralenbundels van een laagstaande zon. Links in de verte staan nog meer ruïnes tegen een berg.
In 1988 werden door Jansen en Luijten terecht twijfels geuit over de authenticiteit van de tekening en de signatuur, hoewel zij de toeschrijving aan Bril met enige reserve handhaafden.1 Inderdaad roept een aantal elementen in de tekening twijfels op. Sommige delen, zoals de ruïne rechts en de ruïnes op de achtergrond, zijn tamelijk zwak getekend. Ook zijn de gewassen partijen wat onbeholpen, bijvoorbeeld in de hooiwagen en in het gewelf rechts – waar het grijs schools aangebracht is. Dit bracht Wood Ruby ertoe te veronderstellen dat de wassingen gedeeltelijk later zijn toegevoegd, maar dit is waarschijnlijk niet het geval.2 En hoewel Boon en Wood Ruby de signatuur als eigenhandig beschouwden, zou deze – zoals Jansen en Luijten al stelden – ook van latere datum kunnen zijn.3 Er is met andere woorden voldoende reden om de tekening alleen met de nodige voorzichtigheid aan Paul Bril toe te schrijven.
Het besproken landschap is met kleine variaties nagevolgd op een geschilderd pastoraal landschap van Paul Bril in Milaan, dat net als de tekening een staand formaat heeft.4 De twee ruïnes en de grote boom komen bovendien voor op twee andere geschilderde landschappen van de kunstenaar in Parijs en Milaan.5 Op een rond landschapje in Stuttgart, geschilderd door een navolger van Paul Bril, zijn niet alleen de ruïnes rechts, maar ook het motief van de hooiwagen overgenomen.6 Deze navolgingen duiden erop dat deze aan Bril toegeschreven tekening, of een prototype daarvan, in zijn atelier circuleerde en als inspiratiebron gebruikt werd.
Noten
1 Rotterdam 1988, nr. 48.
2 Wood Ruby 1999, pp. 151-152 (n. 598).
3 Boon 1992, pp. 49-50; Wood Ruby 1999, p. 152 (n. 598).
4 Milaan, Pinacoteca Ambrosiana, inv. nr. 630; Cappelletti 2005, p. 264, nr. 90.
5 Wood Ruby 1999, pp. 80-81 (onder nr. 11). De twee schilderijen in Paris, Musée du Louvre, inv. nr. 1110; Milaan, Pinacoteca Ambrosiana, inv. nr. 594; Cappelletti 2005, pp. 263-264, nrs. 88-89.
6 Stuttgart, Staatsgalerie, inv. nr. 1086 (fotodocumentatie RKD Den Haag); ook genoemd door Wood Ruby 1999, pp. 80-81 (onder nr. 11). Zij noemt bovendien een prent van Aegidius Sadeler naar deze tekening die zich in Dresden bevindt (niet in Hollstein).
