'Soo gewonne, soo verteert'

Vraag maar raak

• Lisanne Grob vroeg

  De vrouw op het schilderij geeft de man een glas wijn. Ik heb eens gelezen dat dit op ontrouw wijst. Klopt dit?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Lisanne, dank voor je vraag! Het zou te ver gaan om te veronderstellen dat als iemand een glas wijn aan iemand anders geeft, dit wijst op ontrouw. In dat geval moeten er nog meer aanwijzingen zijn. Ook dat zij een glas bij de onderzijde vasthoudt, wil nog niet zeggen dat het om een prostituee gaat. Het kan uiteraard, maar ook hier geldt dat het niet zo hoeft te zijn. De centrale boodschap van dit schilderij is dat geld snel verdiend, maar ook snel uitgegeven kan zijn. De feestvierder aan tafel raakt zijn geld kwijt aan de jonge vrouw. De jongens in de achterkamer verliezen het bij het triktrakspel. Hartelijke groeten, Friso Lammertse en Rianne Schoonderbeek

• marijke van den broek vroeg

  Is er bekend wie de opdrachtgever voor dit schilderij was? Of was die er niet?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Marijke,
  Dat is niet bekend, en het is inderdaad zeer goed mogelijk dat er geen opdrachtgever was. Met het ontstaan van de genrekunst in de 17e eeuw gaan schilders ook ‘voor de vrije markt’ produceren en schilderen ze niet enkel meer in opdracht van adel en kerk. Een dergelijk genreschilderij met moralistische ondertoon en van beperkte grootte, zou goed passen bij de wensen én in de huizen van rijke kooplieden en burgers.
  Groeten, Rianne
  

• Jet vroeg

  Wie zijn er op het schilderij afgebeeld?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Ha Jet, wat bedoel je precies met wie er zijn afgebeeld? De figuren op het schilderij zijn namelijk fictieve figuren, die Jan Steen zo heeft weergegeven om de boodschap van zijn schilderij te versterken. De breeduit lachende man aan de tafel lijkt wel op Jan Steen zelf; het is waarschijnlijk dat hij zijn eigen gezicht heeft gebruikt als basis voor de figuur.
  Groetjes Tanja
  

• marion vroeg

  Is er een bepaald motief zichtbaar op het witte tafelkleed?
  Waarom kan ik via Alma geen andere werken vinden met een dergelijk kleed?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Marion, er is geen sprake van een zichtbaar motief op het witte tafelkleed. Wel is het reliëf van het schildersdoek op de lichte plekken meer zichtbaar, waardoor je een motief zou kunnen zien op het tafelkleed. Wat betreft ALMA was er waarschijnlijk sprake van een bug. Normaal gesproken zouden andere werken met een tafellaken aan de rechterkant zichtbaar moeten worden. Met vriendelijke groet, Tanja
  

• Marjolein vroeg

  Wat is de betekenis van de hond op de voorgrond die aan de citroen ruikt/ likt?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hoi Marjolein, de citroen en de hond kunnen dragers zijn van verschillende betekenissen. Zo kan de citroen verwijzen naar luxe en rijkdom, maar ook naar sterfelijkheid. In dit schilderij is de half geschilde citroen een herinnering aan de korte duur van een mensenleven en verwijst het naar de vluchtigheid van ons bestaan. De hond is een bekend symbool voor trouw, maar in dit werk staat de jachthond waarschijnlijk voor welgesteldheid en aanzien. Het schilderij heet ‘Soo gewonne, soo verteert’ en daarom is het aannemelijk dat de hond, symbool voor de rijkdom en status van de eigenaar, snuffelt aan de vergankelijkheid in de vorm van een citroen: de rijkdom, de smulpartijen en andere genotszaken kunnen morgen verloren zijn. Het leven is even onzeker als het kansspel van de jongens op de achtergrond. Groetjes Tanja

• Hans vroeg

  Rechts staat een man met een opvallende, rode hoed. Hij beziet het tafereel. Wat is zijn rol?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Hans, de rol van de man is niet helemaal duidelijk. Joshua Reynolds zag er in 1791 een portret van Frans van Mieris in, maar dat lijkt zeer onwaarschijnlijk. Het is een omstander, vermoedelijk niet een echte bezoeker van het luxe etablissement, gezien zijn eenvoudige kledij. Mogelijk is het iemand die net goederen heeft afgeleverd, te denken valt aan de oesters. Maar zeker is dus niets. Met vriendelijke groet, Friso Lammertse, conservator oude kunst

• Britt Schaefer vroeg

  Kunt u mij meer vertellen over de lichtinval en lichteffecten op dit schilderij en welke verwijzingen of betekenissen deze eventueel hebben?
  (Ik bespreek dit schilderij in een paper voor de universiteit Antwerpen die gaat over de werking van licht.)

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Britt, een paar tips om je op gang te helpen: het licht komt duidelijk van links, kijk bijvoorbeeld maar naar de stoffen op tafel. Maar in de schaduwen op de voorgrond gebeurt iets vreemds... Kijk maar eens goed. Als je meer wilt weten over het werk van Jan Steen kun je ook terecht in onze bibliotheek, we hebben meerdere boeken over deze schilder. Succes met de opdracht! Rianne

• Layla vroeg

  wat zijn hier de afgebeelde zaken die duidelijke betekenis hebben, (wat is de betekenis hiervan)

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Layla,
  Op dit schilderij zijn inderdaad symbolen te zien met een duidelijke betekenis. Zo ligt er een half geschilde citroen op de stoel aan de rechterkant. Dit is een herinnering aan de korte duur van een mensenleven, het verwijst naar de vluchtigheid van ons bestaan. De oesters waarschuwen voor de vluchtigheid van lustgevoelens. De jongen links op de voorgrond doet water bij de wijn, wat verwijst naar de deugd van matiging. Op de schoorsteenmantel staat geschreven: ‘Soo gewonne / soo verteert’, wat betekent dat je veel geld of spullen kunt verdienen maar het ook heel snel weer kwijt kunt raken. Erboven staat een beeld van vrouwe Fortuna, balancerend op een bol en dobbelsteen. De rijkdom, de smulpartijen en andere genotszaken kunnen morgen verloren zijn, net als het kansspel van de jongens op de achtergrond.