Detail uit 'De val der giganten'

Auteur: Klazina Botke

Deze tekening is een kopie naar het beroemde fresco De val der giganten van Perino del Vaga (Piero di Giovanni Bonaccorsi, 1501-1547) in het Palazzo del Principe in Fassolo vlakbij Genua. Het paleis werd als privéverblijf van de Genuese prins-admiraal Andrea Doria (1466-1560) gebouwd en tussen 1528 en 1533 door onder anderen Perino met grote frescoscènes gedecoreerd. Een voorstudie voor de gehele compositie van De val der giganten is in Princeton bewaard gebleven.^[1] Daarin verbeeldde Perino de machtsstrijd van de giganten met de goden van de Olympus, zoals beschreven door Ovidius (43 v. Chr.-17 na Chr.) in de Metamorfosen (1:151-155). Centraal in de voorstelling is Jupiter te zien, strijdend met zijn bliksemschicht en omringd door de andere goden. In het midden van de zestiende eeuw werd het verhaal vaak in verband gebracht met de overwinningen van keizer Karel V (1550-1558) op de protestanten. Ook hier was daar mogelijk sprake van, want de beschilderde zalen waren door Doria in afwachting van het bezoek van Karel V aan Genua in 1533 gecreëerd.^[2]

Perino’s gewaagde composities en bijzondere stijl werden zowel tijdens zijn leven als in de eeuwen daarna door meerdere kunstenaars bewonderd. Het fresco met De val der Giganten is dan ook vele malen gekopieerd en kreeg nog meer bekendheid door de prent (L 1970/56) die vlak na de voltooiing van het fresco in oploop kwam en mogelijk naar een van de voorbereidende tekeningen van Perino werd gemaakt.^[3] Daarnaast kregen kunstenaars ook toegang tot het paleis zodat ze de fresco’s met eigen ogen konden bestuderen. Zij waren geïnteresseerd in de gehele compositie, maar namen er ook specifieke delen uit over.^[4] Onze tekening, evenals een blad in Florence, is een kopie van de rechter bovenhoek met daarin een groep van zeven goden zittend op een wolk, en vier engelen in de voorgrond.^[5]

De studie is goed vergelijkbaar met twee bladen die aan de Genese schilder Giulio Benso zijn toegeschreven; de ene bevindt zich tegenwoordig in de Zerbone-collectie in Genua, de andere in een privécollectie.^[6] De karakteristieke stijl van Benso toont de invloed van zowel zijn leermeester Giovanni Battista Paggi (1554-1627) als de Genese Luca Cambiaso (1527-1585). De invloed van Cambiaso is zelfs zo duidelijk dat ons blad in 1962 door Philip Poucey aan hem werd toegeschreven.^[7] Diens opvallende tekenstijl met korte streken in pen en inkt komt in de drie tekeningen duidelijk naar voren. Ook hebben alle drie de bladen aan de ene zijde een kopie naar het fresco van Perino en op de andere zijde een eigen inventie van de kunstenaar. Onze tekening lijkt dus deel te hebben uitgemaakt van een groepje werken die Benso naar het fresco vervaardigde. Hij lijkt bijna zeker toegang tot het paleis te hebben gehad, aangezien zijn beschermheer de kunstverzamelaar en prominent lid van de familie Giovanni Carlo Doria (1576-1625) was.