Studie voor de heilige Hiëronymus

Auteur: Sarah Vowles

Deze verfijnde en nauwkeurig uitgevoerde tekening van een naakte man is een voorbereidende studie voor de figuur van de heilige Hiëronymus in Carlo Caliari’s altaarstuk De kroning van de Maagd met heiligen (afb.). Dat werk werd in de laatste jaren van zijn leven geschilderd voor het hoogaltaar van de Duomo in Cologna Veneta, bij Vicenza, waar het zich nu nog steeds bevindt. Rearick merkte op dat Carlo voor dit werk mogelijk uit een grote hoeveelheid archiefmateriaal in het familieatelier putte, aangezien zijn vader, Paolo Veronese (1528-1588), een altaarstuk met hetzelfde onderwerp voor de Ognissanti-kerk in Venetië had gemaakt.^[1]

De contouren van de figuur zijn neergezet in zwart krijt, met hoogsels in wit krijt ter benadrukking van de pezige musculatuur van de rug van de heilige. Krijt op blauw papier was in Veronese’s atelier een vertrouwde en veelgebruikte combinatie, maar Carlo gebruikte voor deze tekening op sommige plekken, met name op de nek, de schouders en de kuiltjes van de ellenbogen van de heilige, ook rood krijt, dit om de warmte van het menselijk lichaam te suggereren. Veronese zelf gebruikte maar heel zelden gekleurd krijt. Deze bijna schilderachtige benadering van tekenen was daarentegen kenmerkend voor het atelier van de familie Bassano, waar Carlo omstreeks 1585-1590 een tijd onder Francesco Bassano (1549-1592) in opleiding was. Het naturalisme dat de studie van deze krachtige, pezige oude man kenmerkt, verraadt mogelijk diens invloed.

Carlo’s gebruik van gekleurd krijt is het best zichtbaar in zijn portrettekeningen, bijvoorbeeld in die van de Venetiaanse historicus en staatsman Paolo Paruta (1540-1598) in London^[2] en Dublin,^[3] en in die van een oude man en een geestelijke in New York.^[4] Een werk dat deze tekening echter het dichtst benadert, bevindt zich nu in Parijs: de zachte, subtiel uitgevoerde studie van de rug van een man, gezien vanuit een vergelijkbare hoek.^[5] Die tekening is vaak toegeschreven aan de familie Bassano, wat nog eens benadrukt hoezeer de jonge Carlo zich hun stijl had eigen gemaakt. Vanwege de relatie met zowel de huidige tekening als met De kroning van de Maagd, bestaat er echter weinig twijfel meer over dat ook dit werk door Carlo zelf werd gemaakt. Zijn minutieuze oog voor detail, zoals de rimpelingen van de spieren en de vouwen in de nek van de oude man, is ook evident in zijn portretten en onderscheidt zijn werk van de ruwere, minder verfijnde tekenstijl van zijn oom en assistent Benedetto Caliari (1538-1598).

Zoals veel andere Rotterdamse tekeningen uit het atelier van Veronese maakte ook dit werk vroeger deel uit van de collectie van de familie Sagredo. De inscriptie ‘Aequat’ op de verso werd toegevoegd door doge Nicolò Sagredo (1606-1676), de grondlegger van die collectie. Het was diens gewoonte om tekeningen te annoteren met een omschrijving van de techniek: ‘lapis’ voor krijt en ‘aequat’ of ‘aquesta’ voor pen en inkt. Als het gaat om de techniek waarin de huidige tekening werd vervaardigd, maakte Sagredo alleen duidelijk een verkeerde inschatting.