Studie van een naakte man achteroverleunend op een wolk

Auteur: Albert Elen

Deze tekening werd aanvankelijk beschouwd als een werk van Jacopo Tintoretto, maar later door Tietze/Tietze‑Conrat (1944) aan diens zoon Domenico (1560‑1635) toegeschreven. Daarna bleef het werk vrijwel onopgemerkt en werd ook niet vermeld in de publicaties van Rossi (1975a, 1984, 2011) over Domenico’s tekeningen. Toch zijn er voldoende redenen om het werk weer in het oeuvre van Jacopo op te nemen. Marciari wijst op de techniek die aansluit bij studies die de meester halverwege de jaren 1560 in houtskool en geolied krijt vervaardigde, en op het feit dat de tekening is gekwadreerd, wat erop duidt dat deze voor een specifiek doel werd gemaakt. Wat dat laatste betreft vraagt Marciari zich af of er een relatie bestaat met de bozzetto in Parijs voor de grote muurschildering in het Palazzo Ducale in Venetië en vergelijkt de tekening met de relatief grote figuur die rechtsonder in het schilderij op een wolk achteroverleunt (afb.).^[1] De twee figuren lijken inderdaad op elkaar, maar alleen als het gaat om het onderste deel van het lichaam en het hoofd dat, vanuit de toeschouwer gezien, naar links is gedraaid. De positie van de armen is opvallend anders, wat overigens niet uitsluit dat de tekening voor deze figuur kan zijn gebruikt en de armen bij nader inzien werden aangepast. Hetzelfde geldt voor de liggende figuur van Eva in De zondeval, een van de veel later vervaardigde plafondschilderingen in de Sala Grande in de Scuola di San Rocco (1577‑1578) in Venetië.^[2] In dat geval nam de kunstenaar zijn toevlucht tot de voorraad tekeningen die in het atelier als repertoire voor motieven werden gebruikt, of hij tekende een vergelijkbare figuur uit het hoofd.

De achterkant van het blad toont meerdere vage tekeningen door elkaar heen, onder meer van een torso van een achteroverleunende man die, gezien op de rug, naar rechts kijkt en sterk doet denken aan Adam in De zondeval, een eerder schilderij uit omstreeks 1550‑1553, nu in de Gallerie dell'Accademia in Venetië.^[3]