De ontmoeting tussen Paus Leo I en Attila de Hun

Auteur: Klazina Botke

De tekening is een kopie naar Rafaëls fresco De ontmoeting tussen Paus Leo I en Attila de Hun, geschilderd rond 1513-1514 in de Stanza di Eliodoro, een van de vier kamers in het Apostolisch Paleis in het Vaticaan, ook wel bekend als de Stanze di Raffaello (afb.). De vertrekken waren oorspronkelijk bedoeld als appartementencomplex voor paus Julius II (1443-1513) en naar alle waarschijnlijkheid was de Stanze di Eliodoro een audiëntiekamer.^[1] Voor deze ruimte werden dus onderwerpen gekozen met een meer politieke inhoud. De fresco's op de vier muren verbeelden De verdrijving van Heliodorus uit de tempel, De bevrijding van de heilige Petrus, De mis in Bolsena en De ontmoeting tussen Leo de Grote en Attila de Hun. In alle scenes is een vorm van goddelijke interventie te zien en is een paus aanwezig, zelfs als dit van het verhaal afwijkt.^[2] Zo zien we in het fresco met de ontmoeting met Attila links paus Leo I op een wit paard met twee kardinalen in zijn gevolg. Boven hen verschijnen de heilige Petrus en Paulus strijdbaar aan de hemel. Zij helpen de paus om Attila en zijn mannen ervan te weerhouden naar Rome op te rukken. In werkelijkheid werd Attila in 452 gedwongen Italië te verlaten nog voordat hij Rome had bereikt, en de paus daarom waarschijnlijk nooit ontmoette.^[3] De linkerhelft van het fresco is vermoedelijk grotendeels van de hand van Rafaël met slechts minimaal werk van zijn leerlingen, terwijl de andere helft is uitgevoerd door kunstenaars uit de werkplaats, onder wie Giovan Francesco Penni (ca.1488-1528), Giulio Romano (1492/1499-1546) en Raffaellino del Colle (1490-1566).

In de loop der eeuwen zijn Rafaels fresco’s veelvuldig gekopieerd. Dit was een manier voor kunstenaars om hun vaardigheden te oefenen, maar de kopieën hielpen ook Rafaels roem verder te verspreiden. Van het fresco met Leo en Attila is een aantal getekende kopieën bewaard gebleven, waaronder anonieme studies in Wenen, Boedapest, Londen en Oxford.^[4] Een vijfde kopie in Parijs wordt door Pouncey en Gere aan Giulio Romano (1499-1546) toegeschreven en verbeeldt volgens hen een eerder idee van Rafaël voor deze scène.^[5] Het rechthoekige formaat van de tekening en het gebruik van perkament lijkt dit echter tegen te spreken. Of dit het originele ontwerp van Rafaël is of een kopie door Giulio Romano of Penni, zoals soms ook wordt gesuggereerd, is nog steeds onderwerp van discussie.^[6]

In de Rotterdamse studie is alleen het linkerdeel van het fresco gekopieerd. Ook hier is de lunetvorm niet overgenomen en zweeft de figuur van Petrus meer naar links en veel hoger op het vlak. Het zou goed kunnen dat de kunstenaar alleen in deze groep geïnteresseerd was omdat dit deel van de compositie door Rafael zelf was uitgevoerd. Over de toeschrijving van deze kopie valt alleen te speculeren. Philip Pouncey suggereerde na zijn bezoek aan het museum de naam van Biagio Pupini (1511-1575).^[7] Deze Bolognese kunstenaar maakte inderdaad een aantal tekeningen naar Rafaels werk maar deze studies in zwart krijt en veel withoogsels komen niet overeen met de Rotterdamse studie.^[8] Ook Bernardino Poccetti (1548-1612) is ooit voorgesteld als maker, maar het is onduidelijk door wie en op basis waarvan.