Landschap met ruïnes en een hooiwagen

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Door een heuvelachtig landschap met bomen rijdt een volgeladen hooiwagen. Links op de voorgrond zijn twee vrouwen met kinderen in gesprek. Door de ruïne rechts vallen stralenbundels van een laagstaande zon. Links in de verte staan nog meer ruïnes tegen een berg.

In 1988 werden door Jansen en Luijten terecht twijfels geuit over de authenticiteit van de tekening en de signatuur, hoewel zij de toeschrijving aan Bril met enige reserve handhaafden.¹ Inderdaad roept een aantal elementen in de tekening twijfels op. Sommige delen, zoals de ruïne rechts en de ruïnes op de achtergrond, zijn tamelijk zwak getekend. Ook zijn de gewassen partijen wat onbeholpen, bijvoorbeeld in de hooiwagen en in het gewelf rechts – waar het grijs schools aangebracht is. Dit bracht Wood Ruby ertoe te veronderstellen dat de wassingen gedeeltelijk later zijn toegevoegd, maar dit is waarschijnlijk niet het geval.² En hoewel Boon en Wood Ruby de signatuur als eigenhandig beschouwden, zou deze – zoals Jansen en Luijten al stelden – ook van latere datum kunnen zijn.³ Er is met andere woorden voldoende reden om de tekening alleen met de nodige voorzichtigheid aan Paul Bril toe te schrijven.

Het besproken landschap is met kleine variaties nagevolgd op een geschilderd pastoraal landschap van Paul Bril in Milaan, dat net als de tekening een staand formaat heeft.⁴ De twee ruïnes en de grote boom komen bovendien voor op twee andere geschilderde landschappen van de kunstenaar in Parijs en Milaan.⁵ Op een rond landschapje in Stuttgart, geschilderd door een navolger van Paul Bril, zijn niet alleen de ruïnes rechts, maar ook het motief van de hooiwagen overgenomen.⁶ Deze navolgingen duiden erop dat deze aan Bril toegeschreven tekening, of een prototype daarvan, in zijn atelier circuleerde en als inspiratiebron gebruikt werd.