Peter Paul Rubens, Achilles temidden van de dochters van Lykomedes, 1630-1635, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam
27 November 2018
Het Pure Rubens Familiespel
Tot en met 13 januari 2019 kun je bij Museum Boijmans Van Beuningen de tentoonstelling Pure Rubens bezoeken. Een zeer bijzondere tentoonstelling omdat deze gaat over de olieverfschetsen van Rubens. Hierin zie je hoe de beroemde kunstenaar te werk ging bij het verbeelden van een idee. Welke keuzes maakte hij? Hoe bouwde hij zijn werk op? Wat vond hij belangrijk? Door middel van de schetsen krijg je een kijkje in het denkproces van Rubens. En je zult er vanzelf achter komen; hij was niet alleen een groot kunstenaar, maar ook een groot verhalenverteller!
Maar hoe vertel je eigenlijk een verhaal? Rubens werkte aan een heleboel schetsen om antwoord te vinden op deze vraag. Hij maakte hierbij veel keuzes. Soms koos hij er enkel voor een ledemaat in een iets andere houding te schilderen en soms liet hij zelfs hele figuren weg op een volgende schets. Alles tot doel om de toeschouwer zo goed mogelijk mee te nemen in verhalen over mythische figuren zoals Achilles en Hercules, maar ook in verhalen uit de Bijbel, bijvoorbeeld vertaald in grote plafonds of altaarstukken.
Wij als museum vertellen die verhalen graag en laten de kunstenaar daarbij niet achterwege. Het ‘Pure Rubens Familiespel’ is ontwikkeld voor kinderen en volwassenen en neemt je samen met je familie, vrienden of kennissen mee op ontdekkingstocht door de tentoonstelling. Door middel van verschillende opdrachten ontdek je spelenderwijs meer over de verhalen die worden verteld, kijk je goed naar details, en denk je na over de keuzes die Rubens heeft gemaakt.
Om het spel voor jong en oud interessant te maken besloten we er een spanningsfactor aan toe te voegen: een mysteriekunstwerk. Door de opdrachten in het boekje goed op te lossen zou je er door middel van een letter- én cijfercode achter komen wie van de vier verdachten een kunstwerk van Rubens heeft beklad: de leerling, de opdrachtgever, de collega-kunstenaar of het model? Het werk Portret van Charles Bonaventura de Longueval, graaf van Bucqoy leende zich hier bij uitstek voor. Het is een schets van Rubens als voorbeeld voor een prent die gemaakt zou worden door de graveur Lucas Vorsterman. De twee mannen kregen onenigheid over de privileges van het ontwerp waardoor Vorsterman vol irritatie een gedichtje heeft geschreven op het paneel van Rubens: ‘Dit kost/ mij door ‘t/ quaet vonnis/ sor(gh?) en noot/ Veel nachten / Waken en / ongerust/heyt/ groot LV’. Mogelijk is zelfs dat Vorsterman later een aanslag op het leven van Rubens probeerde te plegen! Al met al een prachtig verhaal als uitgangspunt voor een mysteriekunstwerk. Totdat ineens bekend werd dat deze schets van Rubens toch niet in de tentoonstelling zou komen. Nu moest er een heel ander mysterie worden bedacht!
Peter Paul Rubens, Een keukenmeid, een jongen en een kok bij een tafel, ca. 1635-1638, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen.
We kozen uiteindelijk voor een klein schetsje, namelijk: Een keukenmeid, een jongen en een kok bij een tafel. Het mysterie werd in het nieuwe ontwerp van het boekje aangepast: waarom is het kunstwerk zo leeg en waar grijpt het jongetje naar? We waren tevreden met ons nieuwe mysterie en stuurden het ontwerp van het boekje naar de drukker toe. Vlak na de opening van de tentoonstelling kregen we een mailtje binnen van een enthousiaste museumdocent die samen met haar klas de speurtocht gedaan heeft: ‘Het Rubens-familiespel viel in goede aarde! […] Misschien is het goed om nog even naar vraag 1 te kijken: het juiste antwoord matcht niet met de juiste letter.’ In al ons enthousiasme hebben we één fout gemaakt: de eerste letter van de lettercode is omgedraaid met een andere letter, waardoor het niet mogelijk is de juiste cijfercode te ontdekken die hoort bij één van de vier kluizen aan het einde van de tentoonstelling. Ruim 6.000 boekjes met één drukfout, dat kan alleen maar resulteren in gezellige koffie-uurtjes en een he-le-boel plakwerk.
Wil je ook het Pure Rubens Familiespel spelen? Kom dan voor 13 januari naar Museum Boijmans Van Beuningen en haal je gratis exemplaar van het boekje op bij de balie bij de ingang van de Pure Rubens tentoonstelling.
