Soldatentype mannenkop in profiel naar rechts

Auteur: Michael Kwakkelstein

Dit dubbelzijdig betekende blad kwam in 1940 in de collectie van het museum, maar dat werd pas in 1997 door onderzoekers van het oeuvre van Leonardo da Vinci opgemerkt.^[1] De studie op de voorkant van het blad werd waarschijnlijk gemaakt naar een tekening van diens hand die inmiddels verloren is gegaan. Afgebeeld is een van de favoriete motieven van de kunstenaar: een nors of streng kijkende oude man met een haakneus, in de literatuur ook wel als 'soldatentype' aangeduid. In de tweede helft van de jaren 1470 ontwikkelde Leonardo een uitgesproken voorkeur voor dit onderwerp toen hij, inmiddels als zelfstandig kunstenaar werkzaam, nog geregeld de werkplaats van zijn vroegere leermeester, de Florentijnse beeldhouwer Andrea del Verrocchio (1435‑1488), bezocht. Verrocchio vervaardigde onder meer bustes all'antica (naar de antieken) van geïdealiseerde hoofden naar afbeeldingen op klassieke munten, met name van keizer Galba. Deze munten uit de klassieke oudheid vormden voor Leonardo een blijvende bron van inspiratie, zoals is te zien in zijn tekeningen in Windsor en Keulen van paarden, het profiel van Nero, het hoofd van een knappe jongeman en de pose van verschillende figuren.^[2]

De tekenaar kopieerde Leonardo's linkshandig gearceerde schaduwen terwijl hij met fijne arceringen het hoofd in profiel modelleerde. Hij schetste in grove lijnen het overhemd van de figuur, inclusief de boord die schijnbaar van voren met linten werd dicht gestrikt, zoals te zien is in andere tekeningen die Leonardo van de buste van het soldatentype maakte.^[3] Het feit dat deze studie zowel links- als rechtshandig werd gearceerd, wijst er echter op dat Leonardo's tekening waarschijnlijk door een leerling, mogelijk Francesco Melzi (1493-ca. 1570) werd bijgewerkt.^[4]

Het gezichtstype van de jongeman die op de achterkant van dit blad is getekend, kan aan geen enkel ander type in tekeningen van Leonardo worden gerelateerd. Toen het blad werd bijgesneden ging de rechterhelft van het gezicht verloren. De magere kwaliteit van de schets en het feit dat de tekenaar de gelaatstrekken van de figuur slechts met enkele snelle, aarzelende streken aanduidde, doen vermoeden dat deze studie van het hoofd van een jongeman door een leerling als tekenoefening werd gemaakt.^[5]